THE ECOLOGICAL IS GEOPOLITICAL

Environment & Territory—Energy & Economy—Population & Security—Hyperobjects & the Anthropocene—Nihilism & Extinction

RESUMEN: Kung ang ontolohikal kay politikal, matud pa sa mga teorista, daan rang matawag natong ekolohikal ang geopolitikal. Sa mas tukmang pagpahayag, ang ekolohiya milaglag kanato sa dumalayong geopolitika. Adunay mga dagkong mga politkong proseso diin ang mga serye sa mga dimahimong katalagman na gidumala sa yuta, tungod sa paspas nga naghugnong mga kalikopan nga karon, nagdepende ra sa pamulitka sa mga di kapareho na mga teritoryo. Ang klima sa politkong geograpiya mimugna usab ang tinuod na peligro sa sumadang krisis. Labaw pa sa mga sinaunang konsiderasyon, atong maamgo hinuon nga ang tanan ekolohiya nagapagpatinuod og mga dili mapugngang gambalayon mahitungod sa di tawhanong seguridad. Ang siyensya nakaplagan og mga butang na labing dako kaayo na gipanabwag tabok sa lawak ug takna nga gitalikalang nakigkumpetensya og paghabas batok sa katawhan. Ning mga hyperobjekto moperpetuar sa panabot sa seguridad gumikan sa ilang walay katapusang emerhensiya. Ang ontolohikal na seguridad mopuli og libwas sa kritisismo sa kapagpaniglain.  Maandan ra ang kahadlok kon asa tanan moapekto sa tanan laing butang bisag asa og kanus-a. Ang teknolohikal na kapunawpunawan sa Antropoceno kay masutaan na ang takdong mekanismo sa pagpanalipod aron makaamping og lugar para sa kaugmaon nga na gisikop sa natura. Ang ekologikal na panghunahuna busa kay pirmi geopolitikal na paghunahuna. Apan ang duha dili kargado magdungan. Na di ta makahimo og kalibutan diin ang hyperobjek dili pangunahan ug na gipalad ta sa kaundangan ang paninugdanong rason sa pagpamilosopiya. Di ra eksistensyal na kamamoan, ang labi ka hagpis na kahadlok sa problema sa ekstinksyon lang tingali ang makasalbar kanato sa nihilismo sa karong panahona.

#PoliticalEcology #PhilosophicalGeopolitics #PoliticalOntology #DarkEcology #ExtinctionPolitics

“L'empire du climat est le premier de tous les empires.”

==Use AI to translate this work ==

Download PDF: https://www.academia.edu/119989675/The_Ecological_Is_Geopolitical

1.  Ang atong gisusihan kay ang pagsabot sa kalibutan diin asa ang Estado adunay kupot sa teritoryo.
 

Ang pisikal nga paghulagway sa kalibotan mao ang unang bahin sa kaalam sa kalibotan. Ang atong kasamtangang preparasyon mao ang ideya sa kaalam sa kalibotan. Dinhi ang matawag na tibuok mao sab ang kalibotan mismo isip ang entablado diin atong ipakita ang tanan nga mga eksperyensya. Apan adunay dugang pa sa kaalaman sa kalibutan gawas sa pagtan-aw lang niini. Ang geograpikal nga espasyo ang sakyan sa kaalam nato sa kalibotan. Sa di pa ta mopadayon, aduna pa sab kita ipatalinhog na maong kahibalo-an dili alang kanato mismo isip indibidwal pero alang sa pangagamhanan. Gisuwat, pananglitan, na ang nasud adunay soberantiya ug hurisdiksyon sa tanan parte sulod sa iyang teritoryo. Alang sa iyang teritoryo, kini gipailalom sa tukmang kahulugan diin ang sangkad nila abot maaplikar. Ang soberanya o minandoan sa usa ka Nasudnong Estado kay sinakop sa yuta, dagat, ug kalangitan, sa palibot o sa taliwala, lakip ang kalalom sa dagat, ang halawom sa yuta, mga kalapagang insular, ug ang pook submarina, makinaunsa man ang kalapdon, dimensyon, o kapormahan kanila. Ang gahum gihatag og pamulong pinagi sa lawak; ang gahum gikatay og bahin sa tul-id na kahitad-an sa kalibotan diin ang Estado niligdang sa iyang awtoridad.

Walay tinuod na terra nullius. Gani, dili siguro lagpas natong ingon na ang Estado kay ultimo pamunuan sa kalikopan. Ang soberantiya lugway nadto sa lugar diin siya gi-ehersisyo. Matag Estado adunay katungod ini. Ang kinagawsang utlanan sa teritoryo usab ang punto diha kutob ang soberanya. Mao nang kada Estado molangkob, kon asa siya mahimo, og kanait, dasok, ug sigbit na teritoryo. Sulod sa dihang purok tanan bahandi o pabuya gitagan-an alang sa eksklusibong pagpahimulos sa maong Estado. Sangon sa soberantiya sa usa ka Estado ang pag-alatiman sa katarong sa iyang kaugalingon mitugang teritoryo ug magsilbi na ang tigpanalipod nila. Ug ang organikong hurisdiksyon adto sa yutaan gipamuhunan sa tanan mga Estado dili ika-labag. Kasagaran ang mga legal na systema ug ang mga Estado adunay limitadong geograpikong kawhat ug ilang mga ang gipanglantugi kasagaran tutok sa teritoryo mismo. Ang mga teritoryo, sa katibuok-an, mao ang nag-silbing talad diin magapadayon ang duwa alang sa kalibutanong kagahom. Ug ang mga aktibong mangduduwa mao ang mga estado nga adunay kapasidad ug nasudnon kabubut-an sa pagpahinungdan og gahum o impluwensya labaw sa ilang mga hangturan aron ma-usab kanila, hangtod asa nila maimpluwensya ilang interes o kaayohan, ang mga kasamtangang kahimtang. Sa hinayon nga panahon, adunay mas pormal na istraktura na magdala sa bag-ong estratehikong pagdumala sa mga geopolitikal nga interes, sa unang higayon, na molangkob og mga butang nga labing dakong butang sabod sa lawak ug takna. Busa, ang nakataya sa mga kanasuran karon kay ang makab-ot ang geopolitikal nga gahum, akses sa potensyal nga dako nga kabtangan, ang pagtuman sa nasudnon ambisyon, ug kaseguridad-an. Dapat ra nga maghunahuna og daghang mga lakang sa umaabot ang mga tagapagpasiguda og estratehiya.

Paul Richards, “Kant’s Geography and Mental Maps,” Transactions of the Institute of British Geographers 61, 1974: 7; Republic Act No. 9522 (2009), “An Act to Define the Baselines of the Territorial Sea of the Philippines,” Sec. 3; Montevideo Convention on the Rights and Duties of States, Art. 1, 9, 11; The 1987 Constitution of the Republic of the Philippines, Art. I, Art. II Sec. 3, 7 Art. X, Sec. 20, Art. XII, Sec. 2; Antonio E.B. Nachura, Outline Reviewer in Political Law (2016), 662; United Nations Convention on the Law of the Sea, Part II, Sec. 1, Art. 2, Sec. 2, Art. 3; Oran Doyle, “The Silent Constitution of Territory,” International Journal of Constitutional Law 16(3), 2018: 902; Zbigniew Brzeziński, The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives (1997), xiv, 40, 139, 198, 209

2. Ang lawas sa estado ang bililhon na duluna na iyang gitinguha para niya. 
 

Ang duluna o daydayan mao ang periperal na parte sa lawas sa estado, ang dalangpan sa iyang paglambo ug kalig-on, ug nag-apil sa tanan nga mga kausaban sa organismo sa estado. Wala gitaligam-an o hilikatan sa mga kanasuran nga ang probinsya sa estado na dabos parte sa yuta kay sakop usab sa kagamhanan sa maong estado. Para sa politkang geograpiya, gihamayhamay na ang kining kasayoran, na labot sa kalugway sa hurisdiksyon ug obligasyon sa estado ngadto sa iyang yuta, kay mahinungdanon na pagkasayod. Tungod ang politikang geograpiya talinggikit sa gamaw sa kalibutan ug busa usab sa hustong dominyo sa geograpiya o bungtoan sa geograpikong pagsabot. Sa iyang paglambo, mahinumduman nato, ang estado nagtinguha sa pag-akop sa magamhanang og bililhon  na posisyon. Apan ang unang mga padani sa pagpasaka sa kahimtang sa paglambo sa mga estado nagagikan sa gawas o sa mga puwersa na wala mismo sulod sa ginsakopan niya.
 

Kung mas lisud ang kalikopan, mas kusog sab ang tinguha na mosaliyab ang estado. Kining mga kabalak-an mahitungod sa degradasyon sa kinaiyahan ug pagbag-o sa klima nagpugos sa geopolitika nga mo-establisar og direktang panag-angkon sa mga pangutana sa pulitikanhong lawak sa maayo man o sa dautan. Sa paghunahuna sa estado, molambigit  kini sa tanan aspeto sa kinabuhi, kultura, o katilingban. Walay pagduhaduha nga ang mosunod nga pagtuon ngadto sa geopolitika o ang politikal nga geograpiya manginahanglan sa pagtuon sa pamaagi diin ang mga estado mosabot sa mga katalagman ug kakuyaw na makita sa kalikopan nga larawanon sa atong panahon. Hinunua, ang tinuod na paghimasa niining paglambo sa estado nagapasabot og labaw pa sa mga ordinaryong konseptwalisasyon kondi molakip og ukab sa labing daghang ubang butang. Buot ingnon, ang paladunga o konsiderasyon sa panulun-an karon kay ang pagtuon sa interaksyon sa geograpikal nga lugar ug politikal nga proseso ug ang mga politikong panghitabo diin sila posibleng mahitabo matud sa kalikopan o natura. 
 

Ang matawag na pulitika sa geograpikong kahibalo-an, ug ang gahum sa geograpikal na panagtalanawan, busa ang kinataliwad-an o sentro sa atong pagtuki. Ang katuyoan ug ang sumpay na sakna kay ang pagpatataw sa paagi diin asa ang geograpiya ning tunol og lugar para sa subayanan sa unsay matawag na pulitikal. Apan bahin sa pulitikanhon, ang ekolohikal nakaamgo na tanan kay konektado sa usa’g usa sa labing lapad na pasabot niini. Ang lawak sa geopolitika, busa, usa ka kritikal na paagi sa pagkugi ngadto sa pagkadismaya mahitungod sa relasyon sa taw ug kinaiyahan. Gikan ini, makat-onan nato na ang atong gikabalak-an kay kung hano ang nagkadaiyang mga butang sa pinakahaluag na pagsabot magkiglambigit sa usa’g usa sa labing lapad na pagsabot ana. Ang pagpasiugda niini naa ra nato, kita na direkto sakop sa unsay mga panghitabo sulod sa lawak, na makahimamat sa mga panagbangi sa geograpiya na nipatadlas niya, na muatubang nila, ug momugna og mga hinagiban diin kita mas makalambisog sa maong natad na gihatag.

Friedrich Ratzel, The Laws of the Spatial Growth of States trans. Ronald Bolin (1901), p. 17, 23-4; Roger E. Kasperson, Julian V. Minghi eds., The Structure of Political Geography (1969), p. ii; Arnold J. Toynbee, “The Challenge of the Environment,” A Study of History (1974), 88; Klaus Dodds, “Political Geography III: Critical Geopolitics After Ten Years,” Progress in Human Geography 25(3), 2001: 478; Shannon O’Lear, Environmental Geopolitics (2018), 165; Timothy Morton, The Ecological Thought (2010), 11, 94; Wilfrid Sellars, “Philosophy and the Scientific Image of Man,” Frontiers of Science and Philosophy, Robert Colodny ed. (1962), 35–78; Michel Foucault, Power/knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972–1977 (1980), 64

 

3. Ang historikal ug general na magtukod sa mga rehiyon ang paagi diin giunsa sa estado og kuha ang iyang katinsay na porma.
 

Walay makapuli sa tibuok estadong systema isip ang sukaranong prinsipyo sa organisadong kanasuranong pagpamulitika. Maingon kini tuod na sentro sa modernong internasyonal na pagbaod. Pero bisan asa nagpabiling gutlo ra ang iyang soberantiya tungod sa pagbahin sa kalibotan sa mga rehiyon o bungto. Ang rehiyon kay ang pagminugna og kategorya o grupo sa mga lawak. Dili ni malantawan nga basiyong klasipikasyon ra tungod resulta pud ni sa mga konstruksyon sa mga institusyon o systemikong puwersa sa lugar. Ang rehiyon kay geograpikal na entidad na dayag sa iyang kaugalingon aron mahimong usa ka obyektibo. Ang ideya sa rehiyonal na kalibutanong kahan-ayan misugyot na ang gitawag na mga rehiyon dili ra ang mas importanteng lugar para sa kanasudnong paghalubilo kundi ang mihatag og relatibong awtonomiya sa mga systemikong pagtupong. Ang mga rehiyon, pananglitan, makapahayag og kolektibong identidad na himugna sa iyang kaugalingon. Ang rehiyon usab kapusbuhat sa mga diskurso ug panghunahuna. Ang kamadungganon aning mga rehiyon isip sukod sa geograpiya modepende ra sab sa iyang kapuslanan na matugyan ang realidad. Sila kay pirmi nasa proseso sa paghimo sa iyang kaugalingon. Bisan ang atong mga hukom sa yutang terestriyal nagpuyo sa kahulogan nga atong gitahasan sa maong mga lugar.
 

Magsalig ang ideya sa geograpiya sa representasyon ug kamatuoran. Tungod konstruksyong sosyal ra sila, ang mga rehiyon kay sa sangpotanan ideolohikal na katukoran. Dili nyutral kini trabaho na himoong kahibalo-an ug pamamahala ang tibuok mga bahin sa kalibotan. Usa siya ka artepakto. Gisagol-sagol ang huridikal na konsepto sa rehiyon, ug busa geograpiya, nadto sa mga nagkadaiyang mga konstruksyon sa salabutan aning mga lugara. Dili makanunayon na pisikalidad ang maong sukod sa geograpiya kundi rasab ang paglitok sa unsay kausaban sa mga pagsabot ug balansayon sa isigkatawo tabok sa panahon. Hinuon, kining mga rehiyonal na pagkiglambigit dili bastante aron makamugna kita og aninagon na estruktura sa pagka-interdependyente sa gahom sa mga nasud. Ang gahum diri, atong pasabot, ang sentradong baryante sa naglain-laing mga rehiyon aron kini makonseptwalisar na seguridadnon na kompleho o totalidad. Nasayran nato nga ang mga rehiyon gihimong lungag-lungagon tungod sa globalisasyon ug internasyonalisayon. Walay bahin sa yuta na wala naapektohan aning duha ka proseso. Ang rehiyonal na identidad dili kinanglan mopuli sa mga nasyonal, subnasyonal, o lokal na mga identidad. Ang rehiyonal na kahamtangan dili usah ikalibgan sa mga institusyonal o kabatasanan na porma sa mga rehiyon. Ang paglungtad sa mga gawasnong sekuridad sa mga rehiyon na modugtong sa tagsa-tagsang estado dili mismo maingon nato ang kahulugan sa mga pamaagi kon asa ang maong mga estado mopangita og paduma sa ilang mga relasyong seguridades. Mosulti ang mga kalambuan o kauswagan sa pulitikang kalibotanon og mas lapad o dagko na lawak sa sekuridad. Ang tiningob na epekto niini mohatag katakos sa gipugos na kamugnaan sa mga dakong lawakan. Bisan kon di ta kinahanglan og mga bungtoanong geograpiya, manginahanglan gihapon ta og mga rehiyon sa geograpiya.

Peter J. Katzenstein, The Culture of National Security (1996), p. 416-7; Amitav Acharya, “The Emerging Regional Architecture of World Politics,” World Politics 59(4), 2007: 629, 651; Jessica da Silva C. de Oliveira, “The Place of the Region in IR,” Contexto Internacional 39(1), 2017: 111; Immanuel Kant, “Concerning the Ultimate Foundation of the Differentiation of Regions of Space,” Gesammelte Schriften Preussische Akademie Ausgab II trans. D.E. Walford, B. Kerferd (1968), 379-80; David A. Lake, Patrick M. Morgan, Regional Orders: Building Security in a New World (1997), 12; Anne Orford, “Regional Orders, Geopolitics, and the Future of International Law,” Current Legal Problems 74, 2021: 191-2; John Agnew, “From the political economy of regions to regional political economy,” Progress in Human Geography 24 (2000), 67

4. Ang geograpiya parte sa konsiderasyon sa pilosopo iglabot sa mga problema na dili iglain para niya.
 

Ang geograpiya giilog gikan sa kasaysayan ang kulto sa iyang necesidad aron ipabundak ang kinaiyahan sa kontingensya. Matawag ang pilosopiya na adunay sagol na geograpiya sa parehong rason na ang kasaysayan usab matawag nato nga gisagol sa geograpiya. Ang kalabotan taliwa sa geograpiya, kasayayan, ug pilosopiya di na mabalibaran isip kahibalo-an ug usahay gani kini panginahanglanon. Ang geograpiya dili banlod ra sa paghatag og historikal na porma uban sa substansya ug baryanteng mga lugar o talan-awon. Di siya mao lang pisikal o matawhanon pero utokan sad. Ang historyador ug geograpo magtrabaho og inubanan kutay—ang kanhi mobalik sa mga binuhatan sa mga tawo aron masuhiran ang mga kahimutangan diin mikondisyon sa ilang kinabuhi, ang ulahi moabante sa katulun-an sa pamuy-anan sa taw hangtod sa ilang mga binuhatan. Sa tinuod pa lang, ang mga taw kay mga geograpikong mga nilalang na kintagay adunay geograpikong kalintunganayan. Kini gipakita sa pamaagi diin ang taw mipuyo sa kahitad-an sa yuta, buot ipasabot, pag-usab, organisar, paghubad, ug pakiglambigit sa planeta. Aduna ray usa ka tulun-an ang geograpiya nga mao ang planeta. 
 

Mga masukaranong pangutana sa kasaysayan ug geograpiya para nato hinuon kay, pananglitan, unsa ang kalambigitan sa nasud ug sa atong kanasoranong kinabuhi; ang kaubanan sa sibil og estadohanong estruktura. Ilang mga propesyonal mosakat sa tambayayong na paghimugna sa kahibalo-an uban sa mga pilosopo konektado sa mga detalyadong mga suliranan nga mihatag og kahulugan sa mga langyab sa panghunahuna na adunay kalabotan  aron makabunot o gama kita og mga kasulbaran. Giingon na makahinabi na mga politikong geograpo pinaangay og katumbas sa mga pilosopo sumala anhi. Imposible tingali matagna og tinuod asa gipadulngan ang kolaborasyon sa politikong geograpiya ug pilosopiya. Pero ang pusta ani kay ang kahibalo-an. Baruganan sa kasaysayan, busa, ang geograpiya. Walay mas makahimo og  lamdag sa atong sagad na kasalabutan kundi ang geograpiya kay tungod ang atong salabutan gibasehan sa kasinati-an dili kini malugwayan sa mahinungdanong pamaagi gawas ra sa kahibalo-an sa geograpiya. Sa geograpikong panlantaw, ang tibuok kalibotan mahimong atong sabtonon. Ang pagtuon kaniya usab ang kapasikaran sa pisika ug mga siyensya pati rasab sa kasaysayan. Ang kalibutan dili ra ang kinahibaw-an sa tanan mga planeta, pero isip ang pinoyanan sa katawhan, ang labwang intersadong kapanulun-an sa tanan para kanato. Ang pagtuon niya kay pundasyon sa kasaysayan o gani sa pisika. Ang siyensya sa geograpiya, na atong gihanyag nga susihon, susama ra sa ubang mga siyensya, halibot sa alatimanon sa pilosopo; ug ang mga tawo na motratar aning panulun-an kay, sa usa ka paagi, matawag sab na pilosopo.

Gilles Deleuze, Félix Guattari, Qu’est-ce que la philosophie? (1991), 91-6; Carl Ritter, Comparative Geography trans. William L. Gage (1865), xviii; Marcello Tance, “History of Geography and History of Philosophy: Convergences, Affinities, and Loans,” The Philosophy of Geography eds. Timothy Tambassi, Marcello Tanca (2021), 9, 26-8; Richard Hartshorne, “Is the Geographic Area a Concrete Unitary Object?,” Annals of the Association of American Geographers 29(4), 1939: 262; Paul Patton, “Philosophy and Control,” Control Culture: Foucault and Deleuze After Discipline ed. Frida Beckman (2018), 206; Immanuel Kant, Natural Science ed. Eric Watkins (2012), 450-1; Carl Ritter, Comparative Geography, xiv-xv; Strabo, Geographica eds. H.C. Hamilton, W. Falconer (1903), 1.1.1

5.  Ang katapusang tubag sa kada problemang geograpikal kay politikal na pangutana.
 

Ang espasyo usa sa mga pinakalawom og pinakahunob na kahularan sa hunahuna. Ang mga konsepto sa lawak hinuon notado sa ilang kalisdan; ang geograpiya mismo kinanglan og mga katin-awan na wala gitatap nga mga deskripsyon ra. Para nato, ang pundamental na geograpikong suliranon kay ang iyang pagkamakahuloganon. Pero unsa matawag natong  makahuloganong obyekto sa geograpiya? Kasagaran, ang gisigamno sa uban kay ang pisikal na histuraan sa lugar kaysa sa pagsabot na ang geograpiya ang pundasyon diin ang katilingban gitukod o gibasehan. Ug mahug kini na ang ilang makita ra kay mga sulundan o inandan imbis ang proseso mismo na gitanom sa geograpiya. Sa kataposan, ang kasulbaran sa kada geograpikal na problima kay usa ka politikal na pangutana. Pasabot ani, ang pamaagi diin ma sulbad ang mga kontradiksyon na milutaw gikan sa mga kamulo na kasundanan o dagan sa geograpiya kay ang konsentradong pulitikal na gahum ug kung asa kini nakakuha og positibong porma o lugar diin siya mahatag og ekspresyon. Ang gitudlo niini kay alangan ang historikal na estado ug ang mga lain-lain na mga teritoryo ug rehiyon diin siya naglungtad.
 

Sa sinugdanan tingulai ang mga geograpo misulay og tukod og mga lawaknong koneksyon taliwala sa mga kasayoran pinaagi sa pagpangita og mga kabalaodan sa kalibutan. Pero mosunod sila og mugna og koneksyon taliwa sa maong mga balaod mismo mismo pinaagi sa pagtukod og mga teorya sa espasyo nga mga sukdanan og sistema sakop sa mga lawaknong suliran. Sa kaning pagtulun-an, ang uanng balaod na atong makat-onan kay tanan butang dili iglain o iglabot sa tanan laing butang, pero ang mga dug-ol na butang mas iglabot kaysa mga lagyo na butang, isip sangpot sa ilang pagkaduol. Ika-duha, ang mga lugar sa geograpiya dili ra kabahin sa ilang mga ngalan. Ang pagtuon nato sa geograpiya adunay mas hibabaw na katuoyan kaysa ini. Tuyo nato moklasipikar sa natural ug pulitikal na panlibot kahabin sa gibutangan sa atong geograpikong kahimtang. Ang deskripsyon sa kalibutan dili ra mahitungod sa pagngalan sa mga lugar kundi usa ka pagpamatarongan gamit ang pangisip sa kaniyang hinungdan ug sangputanan. Plastado sa geograpika ang kahibalo-an na mosukod og mga gimbut-an resolusyon sa mga komplikadong problema o isyu na niapekto sa mga konstituwenteng parte sa lawak. Ika-tulo ug ulahi, ang geograpiya, sa hustong pagkaingon, sanuod nang iglabot og mga lisod sabton na pilosopikal na pagkalahi. Sa kamatuoran, adunay bahandi sa mga pilosopikong materyales ang gitago luyo sa sapyang mapa sa kalibotan. Ang kalibutan sa geograpiya labing interestante hilabi na tungod adunay daghang mga geograpikong entidad na anaa ninglungtad sa lawaknong realidad samtang kani sila usab nagadepende sa ilang pagka-anaa sa atong mga balansayon sosyal ug kognitibo.
 

Katinguha sa geograpiya kay impunto kon asa ang kahisgotanan taliwa sa politikal na pilosopiya ug ang teoretikal na instrumento nga gigamit para itukib ang kalibutan, apil na ang mga gikinadayagan na bastanteng gi-asoy, kay matapok ug tipon og han-ay sa mas systematikong pamaagi aron makita ug masulbad ang kalisdan dala sa geograpiya. Wala kita nuon nagpakaaron-ingnon og hatag og gangkap satong trabaho. Ang sunod na balaod na atong hinumdomon kay ang geograpikong kalibutan kay timgas na way katapusan ka komplikado, ug ang mga panghulagway kaniya kay busa aduna sagol na way kasiguradoan na elemento, o na ang mga kasayoran na magamit dinhi kay usahay dili tin-aw, o na imposible gyud na makuha nato ang ensaktong takos sa lawak mismo. Sa dapit nga atong seryosohon ang geograpikong utlanan, kinahanglan usab nga seryosohon ang mga pilosopikal nga kasamok nga kauban sa konsepto sa hangturan. Maoy interesante sa pilosopiya ang geograpiya tungod sa iyang ulusahon pagbaylohay sa mga empirikal na datos sa usang bahin ug sa wala gihibalag na mga teoretikal na isyu sa lain. Tungod aning hinungdanong pagtigayon, dili masaligan gani ang mga pilosopo na makahunahuna og ipulong. Maingon diha busa na ang geograpiya dili maikyasan apan hinuon matagak sa sentro sa atong tinuod na halibot.

David Russell, “An Open Letter on the Dematerialization of the Geographic Object,” Philosophy in Geography eds. Stephen Gale, Gunnar Olsson (1976), 338-341; Achille C. Varzi, “The Philosophy of Geography,” Topoi 20(2), 2001: 119-122, 126, 128; Robert Toovey Walker, “Geography, Von Thünen, and Tobler's First Law: Tracing the Evolution of a Concept,” Geographical Review 112(4), 2021: 605; Michael Dear, “Thirteen Axioms of a Geography of the Public Sector,” Philosophy in Geography (1979), 63; Amra Ćatović, “Definitions of Geography and Its Applicability,” Acta geographica Bosniae et Herzogovinae 1, 2014: 112; Michael Goodchild, “The Validity and Usefulness of Laws in Geographic Information Science and Geography,” Annals of the Association of American Geographers 94(2), 2004: 300-3

6.  Ang yuta ang kapasikarang konsepto sa ekolohiya abaho sa iyang gahum ngadto sa kinabuhi.
 

Ang kinabantogang siyentipikong kakaplagan tingali aron siglo kay ang kompleksidad sa organismo ug mekanismo sa yuta mismo. Kung tanan kay konektado sa tanan uban sad hitungod sa ilang proksimidad, mosunod na ang lawak nipahayag og komunidad bali. Nga ang yuta kay komunidad ang kapasikarang konsepto sa ekolohiya. Tungod ini, masulti nato ang sakto para sa maong komunidad sa yuta ang unsay mopalungtad sa integridad, stabilidad, ug katahum sa maong paglamibigit sa mga butang sa katilingban. Pero ang komunidad adunay pulitikal na kahulugan, di ekolohikal. Busa, sa ultimong pagsabot, ang ekologikal na pagsabot nagdapig ra sa unsay politikal. Ug kini pwede maabot gikan sa bisan asa nga lugar mabutang. Tungod ang unsay mga maingon politikal sa kapasikarang konsepto sa komunidad kay ang kalainan sa kinsay higala ug kaaway para niya. Ang organismo ug mekanismo sa yuta mahimong pulitikal kung pwede siya mahulga sa iyang kinabuhi, ug siya kinanglan mopatigbabaw sa iyang kaugalingon. Ang tinuod na kahimoan na ang yuta mahulgaan og kapintasan kay ang sinugdanan sa pulitika sa kalikopan, kalikasan, o natura.
 

Ang oposisyon tali sa tawo ug kalikopan nagmarka sa pinaka-unang sitwasyon na matawag na politikal. Gitawag kini na lumadnon nga estato sa natura. Ang mga pulitikal na katilingban mobuhat og mga mamugnaon ug adaptibong mga tubag sa kalikopan, ug ang iyang miresulta na bag-ong linihokan pwede mahimong ehemplo para sa uban hangtod sa punto nga sa kadugayan mahimo kini nga bag-ong estruktura na mahimong manulungkad sa kataposan. Depende sa kon asa maabot ang linihokan sa komunidad sa lugar nga molungtad og kunsilba sa mga kondisyon sa kinabuhi sa kanang grupoha, dapat ra ni sabton na bag-o na pagpakabili ug pag-abono sa gahum na pwede natong maingon nga kauswagan. Sa birtud sa gahum kaniya ibabaw sa mga kinabuhi sa mga butang nga anaa nagapuyo kaniya, ang yuta mismo nanglupig og labaw sa tanan uban kapisanan. Kung ang kadagmalan sa kalikopan, kintahay, kay mapawad-an nato og husto gyud, tanan linihokan sab sa mga komunidad sa yuta kay mapapas og apil dayon.
 

Tanang butang gitugyan na konektado apan dili tanan kay konektado sa parehang pamaagi. Karon misagol sa mga alatimanon sa ekolohiya ang lapad na kahulugan sa ekonomiyang pulitikal. Langkob ini ang mga sangputanan atol sa pag-usab sa kalikopan. Ang mga butang nagsumpay-sumpay, pero uban nila mas sumpay pa kaysa sa lain. Walay usa ani nila nga mas prayoridad kaysa sa uban. Dunay upat ka mga sukod na midungan og tumaw ug ningimpluwesya sa matag usa kanila og komplikadong paagi: ang dominyo, enerhiya, populasyon, ug ekstinksyon. Kung ang makita natong kaawaaw ang gayod tinuod na pagkabuhi sa atong kalibutan, mapreserba ra kini gumikan ra sa diskurso sa iyang integridad, estabilidad, ug pagkamatahomon na busa dili idlas satong politikong geograiya sakop aning upat ka hinisgotan. Ang mga naglabaw na mga diskurso kabahin sa dominyo, enerhiya, populasyon, ug ekstinksyon naghisgot og opresibo na mga systema sa produskyon, pagkontrolar sa mga kahinguhaan, kanunayong kanihit, magagagahom na mga rehimen sa pagdumala, ug uban katigayunan na karateristiko sa sangkap sa natura. Pero ang problima ang politkong geograpiya, ug siya sad ang solusyon. Pwede kini maigmatan pero dili malihayan aron mas makab-oton ang matinuoron na pagkabuhi dinhi kalibutan kunohay.

Aldo Leopold, Round River (1993), 145-6; John Barry, “Murray Bookchin,” Fifty Key Thinkers on the Environment eds. Joy A. Palmer (2001), 244; 8; Carl Schmitt, “State Ethics and the Pluralist State,” The Challenge of Carl Schmitt, ed. Chantal Mouffe (1999), 203; The Concept of the Political trans. George Schwab (1996), 26; David E. Storey, Naturalizing Heidegger: His Confrontation with Nietzsche, His Contributions to Environmental Philosophy (2015), 211; Michael E. Zimmerman, Integral Ecology: Uniting Multiple Perspectives on the Natural World (2011), pp. 21, 43; Piers Blaikie, Harold Brookfield eds., Land Degradation and Society (1987), p. 17; Thoreau, Henry David, “Walking,” Essays of Thoreau ed. R. Dillman (1991), 192; Aldo Leopold, A Sound County Almanac and Sketches Here and There (1949), vii–ix, 189; Paul Robbins ed., Political Ecology: A Critical Introduction (2012), 21-3; Anthony Weston, How to Re-imagine the World: A Pocket Guide for Practical Visionaries (2007), 43-7, 81

 

7. Ang tutokan sa mga kasumpaki-an sa politikal na katilingban nibalhin na gikan sa unsay rehiyonal ngadto sa unsay planetaryo.
 

Lintunganay sa tawhanong kahimtang ang yuta sa iyang banwa. Gibutyag man sab na ang politika nagsumikad sa espasyo tali sa tawo ug tawo, sa dominyo sa taliwa ang naglangkob sa kalibotan sa tawo. Atong pasabot ani kay ang lawak ang tinubdan sa pagpamulitika sa tawo. Pero kahulugan gyud sa espasyo dinhi kay geograpiya. Ang geograpiyang pulitika nahbilin na mahinungdanong alatimanon na tulumanon sa kalibutanong katigayonan ug panagdait. Ug busa ang pagkontrolar og teritoryo ang tradisyonal na gitutokan sa mga kasumpakian sa mga politikal na katilingban. Ang geograpikong lugar mismo paingon gihapon og determinar sa mga layon na prioridad sa mga kanasuran. Ang mga geopolitikal na daydayan kay ang mga lawaknon akta o tala sa mga labing kumplikado og nagkadaiya na mga sulundan sa interaksyon tali sa mga politikal na katilingban, ug diri masayran pananglitan kon adunay ba silay bikil na tratohan o lingkaw na katalian kanila na ilang ipahimuot. Pero dili tanan geopolitikal na daydayan kay balanse o pareho og kahitaboan ug sirkumstansiya. Karon panahona, ang geopolitikal na suliranon di na kon hain na geograpiya ang bisagrahan sa kalibutan. Ang kanang karaan na  obsesyon, pananglitan, sa Heartland o Rehiyon Cardial—diin gituohan nga kon kinsa ang mikontrolar kaniya, ang Kalibutanong Isla, kay destinado sab mokontrolar sa tibuok kalibutan— antikwado na sa kontemporaryong paghan-ay sa mga kanasuran. Ang geopolitika, sa minugbo na pagsulti, milahos og dayon gikan sa unsay bungtoanon o rehiyonal lang ngadto sa tinuod na planetaryo og sakop. Kini ang gipadulngan na direksyon sa atong leksyon.
 

Sa kasamtangan, masulti kanato na ang kanasurang estado nagpadayon gihapon isip ang busok na kapasikaran sa panlibutanong systema sa planeta. Ang mga totalidad sa mga rehiyon kon asa ang mga masuta ra sa panlantaw sa sekuridad na gilatid sa kapin sa usa ka mga kalibutanong puwersa nga ang mga kanasurang estado. Karon ang mga dagkong proseso sa seguridadisasyon perte nang ka sapaw-sapaw og kalamibigitan nga maingon tingali na tanan politikal na gilantugian sa sekuridad di matuki o mahukman og husto kon ibulag o linain sa matag uban kanila. Ang emerhenteg karakter sa modernong estado gimugna gumikan sa kasangkaan batok sa lain puwersa, sa usa ka panid, ug sa mga paghagit sa kahangtoranon sa kalikopan mismo sa laing panid. Ning mga kadistubohan ug kausaban sa kahimtangan o kalikopan kanunay mosangpot og estres na kon kanunayon mahimong krisis sa mga systemang pulitikal na mosulay sa mga kagamahanang tigdumala kon mapahaom ba nila og takdo ang mga kahibug-aton sa kausaban o kon mapakyas sila ug mapulihan sa ilang ka kumpetensya.

 

Ang paghingsusi sa rehiyonal na arkitektura sa kalibutanong pamulitika kay kabahin sa pamaagi diin ang mga bungtoanan mopaggama og kahan-ayan. Apan dili kini mahulog na usa ra ka klase na pagstinuryaanay sa unsay hinandurawon na pundasyon sa angayan sa kalibutanong pulitika tungod nagpadayon pa gihapon kini na proseso. Ang masukaron na transpormasyon sa pagtukod sa kalibutanong politika gi-ugmad subay sa mga teritoryal ug subteritoriyal na mga duluna diin ang mga aktor na estado ug dili estado nagaduwa og mga mahinungdanong kapusbuhat. Importante ang gahum ug impluwensya anhi pero tingali mas interesante ang mga lokal na panagtubag sa gahum sa pagtukod og mga geograpikong identidad.

Hannah Arendt, The Human Condition (1958), 1; Qu’est-ce que la politique? (1995), 33, 170; Zbigniew Brzezinski, The Grand Chessboard, 20-2; Achille C. Varzi, “The Philosophy of Geography,” 122; Barry Buzan, Ole Waever, Regions and Powers: The Structure of International Security (2004), 43-4, 490-1; Roger E. Kasperson, Julian V. Minghi, The Structure of Political Geography, p. 891; Amitav Acharya, “The Emerging Regional Architecture of World Politics,” World Politics 59(4), 2007: 637; Whose Ideas Matter?: Agency and Power in Asian Regionalism (2011), 8; Amitav Acharya, ‎Barry Buzan, Non-Western International Relations Theory: Perspectives On and Beyond Asia (2009), 230; The Making of Global International Relations (2019), 265; The End of American World Order (2018), 105

8.  Ang estado ug ang teritoryo magkadugtong og konstituwar sa espiritu sa lugar o ang kaamgohan sa unsa ka depende ang tawo sa iyang lugar.
 

Mga ekolohikal na proseso miresulta gikan sa mga sukdanang interaksyon sa mga aktor ug ilang enbayromento. Sa mas importanteng mga kaso, ang maong mga aktor nikompronta sa labing paspas og dramaktikong kausaban sa ilang kalikopan. Ang situwasyong pulitikal sa nagusab na enbayromento di deretso magpakita og klaro sa mismong mga aktor na apektado kaniya tungod depende kini sa ilang relasyon niini. Ang atong panambigitan sa kalibutan mahitabo ra usa ka lugar ug kinahanglan kini gikapasikaran sa kasayoran ug kasinatian kabahin sa geograpiya. Aron mahibal-an nato ang espiritu sa lugar, ibangkaag una na parte kini sa usa ka lain parte ug nga ang tibuok hinimo gikan sa uban mga parte na kada usa sab kay tibuok. Mao ni ang geograpikong lakang. Ang geograpikong identidad motukib sa terrano sa yuta ug sa kahimungaya. Ang geograpikong identidad kay kabahin sa lugar ug ang mga ideya na gilambo para unsaon og pagpamuyo anang lugara. Ang terrano pwede una natong madesididohan pinaagi sa paggamit og mga deskriptibong natural na siyensya, pero ang katapusang duluna sa bungtoanan sa kahimungaya kay matukib og maayo gikan sa mga mulupyo sa mismong lugar nga nagapaninguha og puyo diha. Ang mga tawo nga nagapos sa ilang lugar ang mohimo og takdong teritoryo na mopasanay sa espiritu sa lawak.
 

Ang yutaan kay hunob na espiritwal na lugar na gipadulos sa mga dugtong-dugtong ug angay-angay na mga  katigayonan na mahulog na labing kontekswalisado. Apan ang teritoryo sigurado nagpabilin na geograpikong panahom gihapon isip lang usa ka na huridiko-pulitikal nga natad na gikontrolar sakop sa usa ka kagamhanan. Ang masukaranong ideya na giamgohan sa teritoryong pagdumala kay misubay og kasabotan kini sa espiritu sa lugar. Ang hurisdiksyon o minandoan ngadto sa teritoryo gimangatarongan sa mga kamaayohan na iyang gipatuman og patinuod, ug gikan sa pag-ehersisyo sa susama na minandoan, ang politikal na katilingban sa mga  lumulupyo makahimatngon sa kamaayo sa ilang kolektibong kalig-on. Krusyal dinhi ang salabutan na ang estado usab makaabot aning kaamgohan. Mahimatngon sa estado ang mga epekto sa kadaplinan, kangilitan, ug lokalidad sa lugar kaniadto ug ang salangpotan ani para kaniya. Mahipalgan sab na ang lawak na atong gipanimuy-an dili nyutral tungod sa sinugdanan pa lang motunol na siya og mga pulitikal na dibisyon.
 

Usa’g usa og interakto ang estado ug ang teritoryo hangtod sa punto diin sila magkadugtong og konstituwar sa espiritu sa lugar. Busa dili na ikalikayan nga nagbalikos ang mga panahom sa lawak, populasyon, ug teritoryo kay tungod sa katinuoran sa geograpiya. Tungod sa geograpiya, ang mga estado dapat ipanghan-ay gamit ang mga teritoryo. Pero ang pangutana alangan kay kon asa unta dapat ang lawak sa teritoryo sa estado kinahanglan kutob mabutang. Hilig sa estado ipahamtang ang iyang rasyonalidad sa lawak na ang iyang pribilihiyo instrumento. Kini manginahanglan og hatag og paglawak sa unsay gitawag na pulitika diin gihunahunaan ang mga diperensya ug panagsumpaki na mga kapisanan na lakip sa yuta ug ang praktikal na gana ug pulos sa lugar na gihisgot. Ang produksyon sa lawak isip kanasudnong teritoryo, o ang pisikal na lawak na gi-mapa, modipikar, ug transpormar, isip mga malungtaron na mga konsepto, gilakrahan na ang masulti natong realidad nga labing mahinungdanon og pahimulos para sa geopolitika.

Peter Katzenstein, The Culture of National Security, p. 374; Peter Berg, “Reinhabiting California: Peter Berg and Raymond Dasmann,” The Biosphere and the Bioregion: Essential Writings of Peter Berg eds. Cheryll Glotfelty, Eve Quesnel (2015), 36; Gary Snyder, The Practice of the Wild (1990), 38-9; Sandra Styres, Dawn Zinga, “The Community-First Land-Centered Theoretical Framework: Bringing a ‘Good Mind’ to Indigenous Education Research,” Canadian Journal of Education 36(2), 2013: 301; Michel Foucault, Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 176; Margaret Moore, “Territory, Boundaries and Collective Self-determination,” Euborders Working Paper Series 5 (2017): 5, 9-11; Henri Lefebvre, State, Space, World: Selected Essays trans. Neil Brenner and Stuart Elden (2009), 226-8; Neil Brenner, Stuart Elden, “Henri Lefebvre on State, Space, Territory,” International Political Sociology 3(4), 2009: 360

9.  Ang imperyo sa klima ang pinakauna sa mga imperyo. Ang mga katinuoran sa geograpiya di mousab, pero atong mga palisiya ra.
 

    Ang pagdugang sa gahum katumbas sa pagdugang og puwersa. Mao kini ang prinsipyo sa pormasyon sa gahum. Ang imperyo, busa, kabanwaan sa kakusganan. Iyang kahaluag depende sa asa abot iyang kagamhan. Giagwatato niini ang rason kung hano ang kawad-anan sa teritoryo kay susama ra sa kon mawad-an og impluwensya. Ang imperyo hinuon na atong gitukib dinhi dili ang ordinaryong pagsabot na ang dominyo sa mga tawo apan ang imperyo sa klima ug kondisyong enbayromental. Mao kini ang aspeto sa katinuoran na pisikal diin ang moralidad sa tawo, pananglitan, kay walay labot o gani mabuhat. Ang klima ang pinaka-una na matawag nga aktor sa unsay taud-taud ingnon natong geopolitika. Tungod ini, ang kanaturanon o imperyo sa klima ra ang naghiniusa nga magdaugdaug sa mga sinaunang tawo. Kining mga kinaraang linuog na tawo kay ang mga tawo na wala pa nakahupot og mga galamiton para makombate ang pwersa sa imperyo sa klima, ang ilang tinuod na amo, nga adunay gahum na magkuha og daiyang mga hugis. Ang pirmi nagilis-ilis, nagpinilo-pilo, ug nagkatibulaag na mga manipestasyon sa gahum sa klima kay, sa iyang kinatibuk-an, nagpamansay og walay kaluoy na panglupig batok kanato. Tanan kagamhanan, busa, masulti na bunga ug usahay di supisyente na kompensasyon para sa mga kahasol na giantos tungod sa gilatad og hanyag sa yuta ug klima.
 

Bisan pa niana, ang mga obserbasyon sa politikong geograpiya mas maligdon og himatbat isip posibilidad imbis kasiguradoan. Depende na kani nila na direktang nanglabot sa unsay nagahitabo sa geograpiya sa klima na moatubang sa mga suliranon ug konplikto sa mga gahum na tadlas sa maong terrano aron ipakigharong ug itukod ang mga kasangkapan na makatabang sa atong pakigbisog batok sa mga butang sa kalikopan. Ang tawo, susama sa klima, imperyo na ron. Kung kita molihok o adunay gimbut-an, nagahimo sab kita og atoang kamatuod. Pero samtang na ulahi pa ta og tuon sa mga kamatuod na gipangbuot sa klima alang kanato, ninglihok na usab kini og ningmugna og dugang na ubang reyalidad nga angay sab nato tuki-on og apil. Mao kini ang paamagi diin ang mga butang sa kalibutan nanglibot. Dili ra kita ang mga aktor sa dagan sa kasaysayan kundi usa lang sa daghan uban labi na lakip silang tanan na atong hingsusion sa unsay nahbilin og buhaton og tubag kon aduna nasay kausaban.
 

Mitunol ang geograpiya og talay na mga enbayromental na posibilidad. Ang mga kamatuoran sa geograpiya di mousab sa parehong pamaagi nga atong mga palisiya mousab. Gipasabot karon sa geopolitika kay ikonsiderar ang posibleng geograpiko ug enbayromental na seguridad sa mga kanasuran nga matagak sa mga kongklusyon sa mga estadista na ang buluhison kay ang pag-imbento og layon na palisiya para niini. Apan ang mga sakna sa palisiya atol ini dili ra yano mahatagan og kasulbaran ug hilabi na ang kinaadmanon na mga desisyon para sa mga kanasuran di ra dayon mapili-an. Tanan obyektibo o katuoyan sa mga palisiya sa geopolitika mamangnuan na nagsumpay-sumpay ug busa dili pwede tin-aw na matun-an ang usa sa iyang kaugalingon lamang kon walay pahibawo kini sa uban. Sa samang pamagi, ang estadista angay magpaubsanon og dawat sa kapalaran sa iyang geograpiya aron ultimo siya makahimugna og palisiya na dili naghingapin o naghinobra lapas mga kasayoran sa mga butang sa kalikopan.

Byung-Chul Han, The Topology of Violence (2018), 70-1; Baron de Montesquieu, Charles de Secondat, The Spirit of Laws trans. Thomas Nugent (1752), XIX.14, 328; Lisa J. Piergallini, “An Empirical Investigation of Montesquieu's Theories on Climate,” International Journal of Economics and Management Engineering 10(6), 2016: 2019; Karl Marcus Kriesel, “Montesquieu: Possibilistic Political Geographer,” Annals of the Association of American Geographers 58(3), 1968: 563, 570; Michel Foucault, “Questions on Geography,” trans. Colin Gordon, Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 1972–1977 (1980), 174; Ron Suskind, “Faith, Certainty and the Presidency of George W. Bush,” The New York Times Magazine (October 17, 2004); John O’Louhlin and Luc Anselin, “Geography of International Conflict and Cooperation: Theory and Methods,” The New Geopolitics, Michael Don Ward eds. (1992), 14; Nicholas J. Spykman, The Geography of the Peace (1944), 7; Robert D. Kaplan, The Revenge of Geography: What the Map Tells Us About Coming Conflicts and the Battle Against Fate (2012), 36

10.  Na awhat nato ang kalibutan diin tanan butang kay hinagiban. Tanan karon geopolitika.
 

Di na mistil ingnon, pero na naabtan na nato ang gubot na kalibutan diin asa tanan pwede mahimong hinagiban: ang enerhiya, data, imprastraktura, migrasyon, ug uban pa. Ang matukion na pulong karon kay geopolitika tungod ang resulta ani kay tanan mahulog nga geopolitika. Anaa’y butang matag usa kanato anhi, apan hinuon nagsugod pa lang mga politikong geograpo og hunahuna sa pinulongan na ingon ani og pagstinuryaan lakip na ang teknikal na lengguwahe sa geograpiya mismo. Busa ang tinuod ron kay ang pinulongan para sa geopolitika dili pa gihapon tin-aw og husto. Ang geopolitika na naay talasayoran sa sa ekolohiya, pananglitan, aron makakombinar sa mga lagpad na sigamno sa ekolohiya dili na makasugakod gamit lang ang mga klasikal na depinisyon. Ato ipalapad ang kahulugan sa geopolitika ug ibutang ang ekolohikal tupad ini. Ang geopolitkong ekolohiya, busa, konseptwal na gambalayon na mopauban sa unsay umoy sa politikal na ekolohiya ug ang sanglitanan ug instrumento sa geopolitika aron masigo og asoy ug makasawod kita sa mga dagkong panghitabo kabahin sa naturalisa o mga pag-angkon sa espasyo. Mahinungdanon sab na dili kita malipat og panan-aw sa mga systema na kasagaran gipahimos hitungod ana.
 

Ang mga gilantugi-an sa enbayromento ug geopolitika nakigpagporma sa usa’g usa kanila. Pareha ra ni og ingon na tanan makadala na og katalagman o kalamidad. Ang hagpis na geopolitikal na aktibidad sa isigkatawo lang daan kuno kay dramatikanhon nagusab na sa biospera. Kining siyentipikong pamantala angay ra ilangkob apil sa paghunahuna sa seguridad aning mga panahuna kon asa tanan peligroso. Ang kalikopan isip simpleng kategorya satong kabalaka na labwan nasab tungod ang bag-ong artipisyal na kapuy-anan na atong gigama kay kanunay ug lingag na mahulog na sapak na konteksto sa tanan mga hisgotanan sa enbayromental na seguridades. Ang geopolitika karon parte na sa mga estadohanong palisiya na moporma sa mga kontekstong enbayromental sa mga pamaagi na adunay daghan na mga sangpotanan sa sekuridad sa lain-lain lugar. Sa maong bakgrawon atong ipag-usisa ang pilosopikong geopolitika sa ekologikal na kausaban.

Achille C. Varzi, “The Philosophy of Geography,” 123; Francis Massé, Jared D. Margulies, “The geopolitical ecology of conservation: The emergence of illegal wildlife trade as national security interest and the re-shaping of US foreign conservation assistance,” World Development 132 (2020): 14; Patrick Bigger, Benjamin D. Neimark, “Weaponizing nature: The geopolitical ecology of the US Navy’s biofuel program,” Political Geography 60 (2017): 14, 20; Simon Dalby, “Ecology, Security, and Change in the Anthropocene,” The Brown Journal of World Affairs 8(2), 2007: 156, 159; “Climate Change and Geopolitics,” Oxford Research Encyclopedia: Climate Science ed. Hans von Storch, 2017: p. 11

 

11.  Usa ka tulumanon sa pag-usar sa pilosopiya ang ekolohiya isip ang kinahanglanon na panambigit nato sa kalibutan.
 

Ang ekolohiya bagay nang mahimong kinataliwad-an sa anaswagan sa porma sa paghunahuna. Labingu na, ang ekolohiya di ang sunod na ontolohikal na obyekto, apan reporma sa pilosopiya gumikan sa bag-ong siyensya. Bisan na kung ang agham man ang atong direktang agianan sa unsay ekolohikal, uyamot ang pilosopiya nuon, ang punuhan sa paghunahuna kabahin sa atong katibuok-ang relasyon sa kalibotan, ang independenteng heneralisadong pigura sa masyran na krisis sa karong higayona. Kon ang bungbong sa karaan na kalibutan mismo ang problema, imposible ikalambisog og panalipod kini. Tanan butang inagian ang limitadong kabutangan sa kalibotan isip ekolohiya. Ang pilosopiya igo ra gipadayag og patino ang kosmo-politikal na paradigma na kinaiya ini na di kalupigan. Pinaagi sa siyensya—ang paghunahuna na gawas sa kalibutan pero ang paghunahuna na adunay kinahanglanon na talasayoran nadto sa kalibutan—ang nihimamat og paila kanato sa mga ekolohikal na mga problema. Bali sa maong hangkag, maingon na buyon ang pilosopiya ug ekolohiya pero nagkadugtong ug nagsumpay sila. Makita kini nato labi na pananglitan sa matalagpason na salabutan na kalibotan maundang na tungod sa gipaabot na krisis. Ang gidamhang katapusan sa kalibutan pilosopikal na problema na gihatag sa pagkakaplag sa ekolohiya. Pero sa tinuod lang, ang unsay padulong og tiwas kay ang labis na representasyon sa humanidad o ang kawad-anan sa kanag-una sa katawhanan. Ang ekolohiya, isip dili pamimilosopiya, busa, magpakita na murag programa o proyekto ilalom sa panlantaw sa pagpamilosopiya mismo, pero usa na murag dili maabot og kaamgo ang iyang ultimong katuoyan. Mao kini ang kamahinungdanon na angkat sa ekolohiya: ang programa sa pag-usar sa pilosopiya isip ang kinahanglanon relasyon nato sa atong palibut mismo. Gitransporma ang mga materyales nato sa paghunahuna gikan sa kalikopan ug ang heneralisadong porma sa kalibutan tungod sa ekolohiya, ug ang tibuok kalibutan kay busa gipadako og maayo aron maapil ang tanang pilosopikal na paghunahuna na posible.
 

Kung aduna man gani di pilosopikal na tulumanon sama anang ekolohiya, sinakpan gayod niini ang pagsilbi sa pilosopiya ug ang kalibutan sa kinalapdan nga pagsabot ani na mga pulong. Diha atubang sa kalibutan ug atubang sa natura mismo, buot ingnon, diin ang tawo makahunahuna og tinuoray. Aron itinoon kaniya ang kalibutan ug kalikasan nagapasabot labing una na dili niya himoon siparar na prinsipyo ang duha (kalibutan ug kalikasan), apan ang kana nuon na militok sa iyang kaugalingon didto sa tanan-tanan isip murag enerhiya imbis substanya dayun masuta nga ang kalikasan kay way lain kundi ang kalibutan ra diay sa tibuok niyang nadaot nga himaya. Tanan mura rag kuliba sa enerhiya ug mao ra na. Sa sinugdanan pa lang, ang ekolohiya gihanduraw ang kalibotan isip ang unibersalisayon sa ideya sa iyang (in)habitabilidad. Sato pa, gipangutana na niya daan kon angay ba puy-anan kini o dili. Gipaubos niya kini ang dakong lawak, ang uniberso ug kalangitnan, didto tampak sa yuta sa atong habitable na planeta. Ang maong dakong espasyo, hinuon, mapulpog ngadto sa heterogeneo na talad sa mga geograpikong kalainan. Para marekognisar tingali nato nga ang kalibutan kay lawak sa pagtingob sa tanang butang nanglan una usah nato sabton nga walay lig-on ug permanenteng mga kinagawasan sa yuta. Ug ang dili tawo ang kawsa o hinungdan sa mga kadaghanon na makita di ra sa lawak, apan sa takna o kasaysayan sad. Tanan kay nagpungasi na proseso pero proseso gihapon bisan pa, ug ang kasubsob sa katinuoran midagan og ingon ana tungod sa katinoan sa hugis sa atong planeta o ang halangdon na geograpiya. Wala natay makuhang lain kundi ang kamatuoran na walay lain.

Joseph E. Brenner, “The Philosophy of Ecology and Sustainability: New Logical and Informational Dimensions,” Philosophies 3(16), 2018: p.4; François Laruelle, “Science and Philosophy: A Global Re-Evaluation,” En tant qu’un: la «non-philosophie» expliquée aux philosophes trans. Jeremy R. Smith (1991), 82; The Last Humanity: The New Ecological Science trans. Anthony Paul Smith (2020), ix, xiii; “What Can Non-Philosophy Do?,” Angelaki 8(2), 2003: 177, 185, 189; Emanuele Coccia, The Life of Plants: A Metaphysics of Mixture (2019), 17, 63, 95; William Ophuls, Plato’s Revenge: Politics in the Age of Ecology (2011), xi, 167

12.   Ang ekologikal na dynamiya aron han-ayon ang planetang systema naglambigit sa ka walay katumbasan sa ekonomiya.
 

Nagatubang ang kalibutanong kapitalismo sa krisis sa planetaryong systema. Nagapasabot kini nga ang kapitalismo mismo usab kinanglan ipahiangay ang mga ekolohikal na systema sa tibuok kalibotan aron mamintinar ang planetaryong systema sulod sa mga duluna na gisabtan na maabiabihon sa kalambuan para sa kapitalismo mismo. Apan anaay naglungtad na labing dili ka igwalis na kahamtangan karon. Ang lubid sa salabuton nuon niini kay ang atong panabutan sa mga kapangutanahan sa ekolohiya integral sa pagmintinar aning dili patas na kahamtangan ilalom sa kapitalismo sad. Ang ekolohikal na dynamiya sa planetang systema nagbalikos og nambigit sa pagkawalay katumbasan sa ekonomiya. Kahibalo ta na ang kapitalismo dili makalungtad kon di siya kanunay makiglimbuwag og pagbag-o sa mga instrumento sa produksyon ug sa ato pa ang mga relasyon sa produksyon dala ini ang tanan mga relasyon nadto sa tibuok katilingban. Sakop sa laraw sa kapitalismo, mapangitaan nato ang kalikopan nga mosaad og gahum, pag-uswag, ug kausaban, pero sa samang higayon, mobahad sad og laglag sa tanan anaa kanato, tanan na atong nasayran, ug ang tanan unsa kita. Ang makahuluganong panabut dinhi uyamot na ang ekolohikal na pagkapukan parte bahin sa panginahanglanon sa kapitalismo na mopamahala sa kalibutanong systema ug dili gawas ini. Ang resulta kay ang ekolohikal na pagka walay kapantayan o pagkatumbas. Ang gisayod sa walay kapantayan na ekolohikal kay ang nagkadaghan na dili katimbang na paggamit sa mga ekolohikal na systema ug ang negatibong kasukli-an tungod ana. Tungod niini, nagdumili ang mga oportunidad ug nagsangyaw kani og mga bag-ong kalikopanong kabudlayan na alantuson. Alangan, ang kapitalismo nagtrabaho alang sa inekwalidad, di batok ini: Giinuino sa ekonomiya ang pagpamalaod na motiskog sa lawakan sa mga palisiya sa estado o mga kausaban sa iyang mga pagpamalakad na makabenepisyo sa ekonomiya.
 

Adunay daghang rason hinoon aron sabton ang kining mga ekolohikal na dynamiya sa kalibutanong ekonomiya nga nagbalikos og suod uban sa mga proseso sa pagbalhin sa bug-at aning mga enbayromental na gasto ngadto sa mga marhinadong tawo libot sa kalibotan ug ang pagpangita og pamaagi aron himuon ang mga sakna sa kalikopan nga komersyal na oportunidad. Ang mga ekolohikal na sangpotanan pwede mabaligya para sa kwarta o mapalit gamit ang kwarta depende sa demanda. Sa laing pagkasulti, mao kini iyang likwididad. Ang ekolohikal kay pulitikal na kahitabo na kanunay ang tarokan sa antagonismo, tungod kada momento sa pagminitinir ug paglambo otro sa ekonomiya manginahanglan mobutang o motangtang kanato sa kapangutanahan kung kinsa ang mga mobayad sa gasto sa likwididad ug sa kon kinsa ang mag pamayrun nunot sa mga ekolohikal na sangputanan. Hinunua, ang taghuna sa ikagasto sa sangputanan sa usa ka kalikopan o geograpiya nagpabilin pa gihapon usa ka lokal na realidad para sa kadaghanan imbis tinud-anay na pangkalibutanon tungod sa atong limitadong perspektibo na halos kanunay lokal ra ang panan-aw. Kon aduna man gani kalambuan na tinuod sa labing lawak na pagsabot, kini unta magpasabot og kausbawan sa kinaiya sa ekonomikong relasyon na may kalabotan sa nahisgot nga pamulitika sa likwididad. Sa talan-awon sa kapitalismo ubos sa ekolohiya, di malalis tingali sa ka klaro na ang problema nga anaa kaniya dili pwede mahatagan og kasulbaran sulod sa parehong paglaraw nga nihimo nila. Mga ekonomiya gitukod sa ilang kahigwaos o kabalaka mahitungod sa kaalingsunoran sa systema sa maong dili patas na geograpiya. Ug kini na mga kahimtang ug panghitabo sa kinauyokan konektado sa mga suliranon sa kalibotanong pulitikal na paghan-ay. Kon atoang pangutan-on unsa ang ugat na dahilan sa atung wala pay sukod na krisis, alangan daghan motubag ang mga kahinobra sa kapitalismo ang sad-an. Sakto ning tubaga, hinunua lang na ang matag usa ka aspeto sa katawhanon ug di tawhanon na mga kinabuhi gituhop na sa walay kaidlasan na patolohiya sa Kapital pero dili sila magamyan isip mga problima sa kapitalistang merkado lamang tungod mga problema sila sa geograpiya mismo ug busa sa unsay pulitikal mismo, og kinahanglan sila ikonsiderar sa ilang kaugalingon sumala ani.

Michael J. Albert, “Capitalism and Earth System Governance: An Ecological Marxist Approach,” Global Environmental Politics 20(2), 2020: 37-8, 51; Ryan Katz-Rosene, Matthew Paterson, Thinking Ecologically About the Global Political Economy (2018), 62, 67; James Rice, “Ecological Unequal Exchange: Consumption, Equity, and Unsustainable Structural Relationships within the Global Economy,” International Journal of Comparative Sociology 48(1), 2007: 44; Peter M. Hass, “The Political Economy of Ecology: Prospects for Transforming the World Economy at Rio Plus 20,” Global Policy 3(1), 2012, 98; Bjorn Hettne, Thinking About Development (2013), 50; Wendy Lynne Lee, Eco-Nihilism, x; Macauley Berg, “An Ecological Critique of Capitalism,” Undergraduate Honors Theses 23, 2016: p. 35; Colin Drumm, The Difference That Money Makes: Sovereignty, Indecision, and the Politics of Liquidity, Diss. (2021), 98, 477

13. Hinunua, ang ekonomiya kay kabahin sa abunda sa enerhiya na mikonstituwar sa bag-ong seguridad ubos sa ekolohiya.
 

Ang tawo ang tigkalas og konsumo sa ekoholohikal na puhunan. Gipraktisar sa tawo ang aktibong pagpakabus sa nautra. Gihunahunaan na ang panginabuhi-ay sa katawhan ug ang ilang impluwensya maimplikaran sa pagpagamay sa bahandi sa kalikopan ug sa pagusik sa iyang ipon na kahinguhaan. Tungod sa way kasulbaran na kontradiksyon sa kapital, ang malahutayon na panagdait sa natura imposible. Ang kapitalismo kinanglan makalatas pa lapas sa unsay mahatag mismo sa planeta. Mao nang giingon na ang ekolohiya sa pagkakaron giasunta sad ang utlanan sa ekonomikong aktibidad aron dili kini kuno moresulta og mga epekto na supak sa iyang kaugalingon pagpadayon o mga konidsyon sa iyang kaugalingong reproduksyon. Karon ang ekolohiya nagkonstitwar isip ang labing dayag na kalawdati-an sa ekonomiyang pulitikal. Madiskutiran tingali na ang seguridades sa una pa bahin gayod aning paghupa sa epekto sa maong kontradiksyon sa kapital. Daghan molantugi na ang ugat sa kausaban sa klima ang paspas na paguswag sa kapitalismo pero ato lang kini himoon sinugdanan sa tigmo kay ang dagan sa kalambuan sa kapitalismo nimugna og mga paglambo na mohampas deretso sa asa dapat ang seguridad o integradong kahilwasan angay sabton ug iahod.
 

Ang naandan na kahulugan sa geopolitika isip ang panagsangka sa mga estaduhan niasoy ra og parte sa nagtambong na dynamiya sa sekuridad karon panahona. Ang kanasurang kahilwasan, pananglitan, nanambigit na sa lohika sa pagbatid sa merkado ug busa ang seguridad nagpauswag sa iyang kasangkaran aron siguraduon ang padayon na paglawak sa kapitalismo. Susama sa kasayoran na ang seguridad giporma nasab sa mga kasukwahi-an ug panginahanglanon sa carboniperong kapitalismo, ang mga instrumento o galamiton sa paggukod sa seguridad kay nikuha nasab og porma base sunod sa merkado kunohay. Sa maong salabutan, maabot nata sa kasalubi-an sa mga kahimoan satong ekonomiya labi na kini tungod ang merkado walay maingon na sentro sa tinuod lang. Ang ekolohiya ra ang makapugos og hunahuna sa kaugmaon isip dula sa mga puwersa ug kahinguhaan tali sa pagkonserba ug paggasto.
 

Walay tinuod na sostenibilidad nunot ini tungod ang ekonomiya kabahin sa nag awas-awas na abunda sa enerhiya nga mikonstituwar sa tanan butang, ug ang katawhan, buot ingnon, kay nagpadayag ra sa iyang kaugalingon sa mismong abundansya sa enerhiya. Nagatudlo kini sa laktod lang og lain na kadangaran nadto sa enerhiya na makiangayon. Mohimo og mga tipig sa pagtagana ang mga butang na di buhi gumikan sa enerhiya sa palibot na sila mismo dili kagamit; apan aduna pirmi mga buhi na mga lawas na makapahimulos sa maong pagtagana sa enerhiya ug mohatag og bag-ong porma niini. Imbis hunahunaon kini nga nihit na katigayonan nga kinanglan tigoman ug palihokon, ang enerhiya nahiagom sa iyang nagpusagak na abudansya nga kinanglan iabwag. Hinunua na ang na pag-usik sa enerhiya dili mismo unta ang iyang katapusan, apan ang tanan kalibutanong ug kosmikong puwersa ug sobra na enerhiya lakip ang planetaryong systema kay sa kadugayan mopadulong ngadto sa kagun-oban na pagpasabwag na katawhan mismo ang mobuhat. Ang ekolohiya sa enerhiya dait sa ekonomiya nahibilin gihapon na tawhanong pagkayugot sa kapangutanahan kabahin sa pila ang mabuhi ubos sa systemang di mapugngan na mopagawas og eksotermikong reaksyon ug kung unsang klase na kinabuhi ang mahimo para sa mabuhi ubos ini.

Pentti Linkola, Can Life Prevail? (2009), 82; André Gorz, Ecology as Politics (1980), 15; Murray Bookchin, “What Is Social Ecology?” Against Capital in the Twenty-First Century: A Reader of Radical Undercurrents eds. John Asimakopoulos, Richard Gilman-Opalsky (2018), 243; Simon Dalby, “Climate Geopolitics: Securing the global economy,” International Politics 52(4), 2015: 3-6; William James Sidis, The Animate and the Inanimate (1925), 126, Wendy Lynne Lee, Eco-Nihilism: The Philosophical Geopolitics of the Climate Change Apocalypse (2023), x; Allan Stoekl, Bataille's Peak: Energy, Religion, and Postsustainability (2007), 150; Jochem Zwier, Vincent Blok, “Energetic Ethics Georges Bataille in the Anthropocene,” Global Changes: Ethics, Politics and Environment in the Contemporary Technological World eds. Luca Valera, Juan Carlos Castilla (2020), 175, 177

14. Ang planetaryong yuta nagpakita na ang interbensyon gikan sa Estaduhan sa entropikong sitwasyon kay permanente.
 

Ang tawo kunohay nalingkawas na gikan sa kadena sa kinaiyahan, ug ang katawhan dili na bahin niya. Ang taw dili na man gani makigkompetensya sa uban mananap na anaa pud kinabuhi. Pero dili kini gayod ingon na sakto. Ang kalibotan na gipuyan sa katawhan kay hinoon nahimo nang planetaryong systema sa depensa nga gihamokan sa peligro. Atong pasabot kay ang Planetang Yuta nag-presentar og usa ka bag-o na kinatibuk-ang nga konpigurasyon sa mga hulga sa seguridades. Karon, ang katuyoan sa pagpangibabaw sa kinaiyahan mao ang seguridad sa kinabuhi ug ang iyang pagpauswag usab. Kini nagpasabot sa kahibalo-an ug pagdawat sa pagkasumpaki, pagkapilian, ug pagsangka. Ang lawom nga ekolohista nakasabot ug nakaila nga ang relasyon tali sa natura ug tawo kay naa sa lawak sa kahilwasan. Matag buhat mahimo pulitikal kon kini labing menos mahikapan og antagonismo, samtang ang kausaban sa klima ug ang enbaryomental na kagusbatan sugnod sa maong kalayu sa antagonismo. Nia ang pangutana sa katapusan kay kon unsaon og panigurado sa umaabot na matuman og ahod og panginahanglan sa usa ka pulitikal na ekonomiya ilalom sa kango-kango na biospera satong relatibong pagsabot niini.
 

Ang mga estaduhan na makapanaibag-o og dali aron makapasilitar sa mga kausaban karasagaran nagpasabot na sila makasakmit sab sa uban na dili paspas. Ang salabutan sa kalibutan ilalom sa dili palupig na mga kondisyones diin ang unsay angayan na ekonomikong kalihokan puydi dunay dakong importansya. Usa ka geopolitikang teorya kay maingong kumpleto kunohay kon kini segurohon makatambag og kasiguradoan sa nagbag-ohay na mga materyal ug estruktural na mga sirkumstansya sa planetaryong yutaan. Ang kaamgohan sa maong programang geopulitikal mobukad lang nuon sa kalagmitan ug kasangkad sa mga katalagmaan ug kalungtarunan na mga risgo na giatubangan nila. Duna karong higayona usa ka managsalo na kinaadman ug kahimatngon sa ganap na necesidad sa Estado isip ang kinakusgan na porma sa kolektibong organisasyon sa katilingbanong paggiya aron masugakod ang mga katalagman sa klima bisan na kon kini di pirmi hingpit. Kung, panananglitan, ang ekonomikong pagplano kay sa kinauoykan ang pagtuo sa estado, ang ekolohikal na pagplano karon kinanangalan na basado sa pagkasayod sa risgo ining pagtuo ug pagsalig sa publikong pagdisidir na makatuman og palisiya. Aron makakonsiderar kita og husto sa ekologikal na pagplano karon panahon, giingon na dapat natung ibalibad na ang alinghuna na ang interbensyon sa estado satong mga tulumanon kay makataronganon ra kung saglit o temporaryo lang sa mga higayon na katalagsaon ra. Apan hinunua na ang interbensyon sa estado kay permanente na ubos sa kanunayong emerhensya. 
 

Kabahin sa enerhiya, ang pasabot ini ang entropiya sa mga systemang pulitikal kay ang kagubot sa kakuwangan sa estaduhanong interbensyon. Kung ang usa ka systemang politikal walay pagawas na kasalangpotan ug ang iyang kapital di magasto sa ubang tulumanon, makadala kini og kumplikadong mga suliranon. Ang kawadanon sa enerhiya o ekspendatura sa usa ka systema kay halata sa obserbasyon, pero makita na dako kaayu kini sa pipila ka mga pulitikal na systema sa ilang pagbatok sa kausaban sa klima. Ang mga kanasuran na adunay tataw na entropikong situwasyon na di ka lahutay walay tin-aw na kaugmaon sakop sa klima.

Pentti Linkola, Can Life Prevail?, 128; Daniel Deudney, Dark Skies: Space Expansionism, Planetary Geopolitics, and the Ends of Humanity (2020), 308; Stephen A. Webb, “Critical Social Work and the Politics of Transformation,” The Routledge Handbook of Critical Social Work (2019), xxxix; William Leiss, The Domination of Nature: New Edition (2023), 163; Simon Dalby, “The Political Economy of Climate Security,” Political Economy, State Transformation and the New Security Agenda, 2013: p. 1-2, 17; Eric Monnet, “Economic Planning and War Economy in the Context of Ecological Crisis,” War Ecology: A New Paradigm 2, 2022: [Online]; Sohrab Asgari, “Effective Political and Geopolitical Entropies in the Collapse the of States,” Geopolitics Quarterly 17(61), 2021: [Online]

15.  Masayran na ang Natura sa kinaupsan ang unsay dili mawagtang o di mabulagan sa ekonomiya. 
 

Madiksobrehan sa katawhan na dili nila maamgohan ang ekolohikal na kamatuoran kon dili usab niya masuta ang sululbaron nadtos ekonomiya. Mas sayon tingali handurawan karon ang undayon na deteriorasyon sa yuta ug natura kaysa ang pag-aberya sa kapitalistang kahimtangan. Pero pwede kini nato irebisar gamay ug saksihon na ang pagsulay og handuraw sa katapusan sa kapitalismo pinaagi lang sa katapusan sa kalibutan mismo. Kini tungod ang katapusan sa kalibutan ang mismo pangutana isip ang primerong pamaagi diin atong mahinabi ang atong kawad-anan. Kung ang kalibotan mismo ang mampugos og lugapak, kita rasab ang naay katungod na motugot kaniya samtang mahulog ra kining pagtugon sa kakawangan. Tanan teorya dinhi mura rag imperpektong pagbasa sa umaabot gamit ang mga baraha. Tukma mahitungod giatubangan ang katilingban sa katuohan na mga hulga gikan sa kanaturanon na mismo di mohawa og pikot satong ekonomiya. Ang katinuoran na responsable ini di ra ang tawo kundi ang matag parte sa kinaiyahan na di makigbulag niya bisag unsa buhaton sa tawo. Masayran na ang Natura sa kinaupsan ang unsay dili mawagtang ug di mabulagan sa ekonomiya. Sato pa, ang kalikopan miinistir na mahimong bahin sa tanan sikop sa demanda sa ekonomiya. Ang natura mismo ang nag-otro ug dili mawagtang. Ug makahahadlok ang kailhanan niini na kanunay magbalikbalik. Sama og ingon, ang kinauyokan sa natura ug ekonomiya kay ang di managlahi na malambuyodon na balalaw sa pidbak.
 

Abot ani na punto, masayran guro dayon na ang pulong ‘ekonomiya’ walay tinuod na kahulugan tungod kasalinan lang kini sa unsay nahimong balaod sa kinabuhi o ang systema diin asa ang kinabuhi adunay pakabili ug pahimulos. Pero ang balibato sa ekonomiya karon kay malampingasan siya sa mga katuyoan sa kinabuhi na mihatag kuno kaniya og kahulugan o kahinungdan, samtang ang ekonomikong aktibidad, sa katibuk-ang pagkonsiderar, gikonsenbido lang ilalom sa mga partikular na mga operasyon na adunay tin-aw na katapusan. Pero di kini ang tibuok histurya. Ang unsay gisumitir tuod sa ekonomiya kay ang eksplosibong kinaiya sa atong kalibutan ngadto sa kinaupsang katagi. Ang taludtod sa tibuok ekonomiya ang mga balalaw sa ekspendatura ug ingreso sa enerhiya. Ang matawhanong kinabuhi, o gani ang bisan unsang kinabuhi, walay kusog na mahimo na siya lang ang makakontrolar niini. Hingsayri na ang kahimtang karon kay walay patas ang kapit-os na gipagawas sa mga taw ug di tawo atol sa paggasto sa enerhiya. Ang ekolohiya sa kalibutan misagukom di ra sa panahon sa klima kundi ang yuta ug kasaysayan mismo isip mga balanse sa tibuok kalibutan mismo. Ang unsay gituman sa ekolohiya, busa, susama sa saybernetika, kay sistema, ug ang usa ka sistema, sa saktong sabut, kana na mogaling og way katapusan ug dili mawala. Adunay murag pluwidong estabilidad kining mga sistemaha ug ang iyang kahan-ayan modagayday sa usa ka punto patungo sa lain. Sa usa ka panid, kinahanglan adunay pagpagawas ug sa lain kinahanglan adunay pagpaska. Mao kanang ang kinatas-ang kapusbuhat sa ekolohista kay ang kahilabo-an sa mga sangputanan. Di ra ingon na kumplikado para satong paghunahuna ang maong mga systema, mas kumplikado pa gyud kini sila lapas sa unsay atong mahunahunaan na kumplikado.

Fredric Jameson, The Seeds of Time (1994), xii, “Future Man,” New Left Review, 2003: [Online]; Leigh Philipps, Austerity Ecology & the Collapse-Porn Addicts: A Defence of Growth, Progress, Industry and Stuff (2015), p. 32; Timothy Morton, Ecology without Nature: Rethinking Environmental Aesthetics (2007), 205; Anthony Paul Smith, A Non-Philosophical Theory of Nature: Ecologies of Thought (2013), 14; Georges Bataille, The Accursed Share trans. Robert Hurley (1989), 22, 39-40, 130, 177, 189; Frank Herbert, Dune (1965), 119; Dune Genesis, 2010: [Online]; Samuel A. Cushman. “Entropy, Ecology and Evolution: Toward a Unified Philosophy of Biology,” Entropy in Landscape Ecology III (2023)

 

16. Walay usa ka ordenadong gipadulngan ang dagan sa ekonomiya o lunsay na prinsipyo sa pagimplemento sa ekspendatura sa enerhiya.
 

Maaepektohan sa kalikopan ang ekonomiya ug, sa kabaligtaran, ang kalikopan maapektohan sa sab sa ekonomiya. Ang ekonomiya ug ang kalikopan dungan motandog sad sa relasyon taliwa sa taw ug dili taw sa komplikadong ug di matalag-an na mga pinaagi sanglit ang mga kawsa ug mga epekto kabahin sa duha usahay labi ka lisud aron mabadbad og sabut. Ang katawhanon katilingban uban sa iyang kalibutanong kalikopan mikonstitwar og usa ka sistema sa kinadak-ang kompleksidad. Sa systema na ingon ani ka lisod, ang mga sangputanan sa usa ka sa kausaban di matagna og husto.
 

Giusab sa teknolohiya ang kinaiyahan. Ang kauswagang teknolohikal wa ra ni usab sa kalikopan; iya pud giusab ang kinaiya sa taw mismo. Pwede damhan na ang tawo mopadayon og usab og kapaspas tungod ang  anaswagan sa usa ka organismo labi ka tulin kon ang iyang kalikopan mausab og dinali-ay pud. Sa bisan unsa na sosyedad na abanse, ang kapalaran sa tawo hilabi na ubos sa teknolohikal na kauswagan nagasalig sa mga desisyon sa mga butang na dili tawo na dili kaniya maimpluwensyahan og maayo. Ang katilingban sa kaalamdagan di mabungkag ngadto sa mga piraso na suspisyente sa ilang kaugalingon kintahay tungod ang mga nakaingon sa produksyon nagdepende sa panagbuligay sa perteng daghana na mga tawo ug makinarya og dungan. Ug kini wala pa gani nanglabot sa mga politikanhon o makidaiton na konisderasyon na kuno nagdumala og apil sa maong kaalamdaganon na sistema. Ang gipanginahanglan sa tibuok systema mismo ang nagsulabi na tulumanon. Tanan lugaynon o makidaiton na pag-areglo kay lumalabay ra pasinganhi, pero ang teknolohikal na kalambuan kon ikumpara kay permanente ug matimgason. Busa, samtang duna pa kitay paglungtad sakop sa teknolohikal na kalibutan, walay paagi para mapapha nato ang teknolohiya gawas nalang kung o hangtod nalang na malabwan kini sa usa pa ka systema na mas tuhay o episyente pa kaysa niini.
 

Ang usa ka kalihokan, busa, na tataw sa pagpawala lang sa kini o kana na aspeto sa systemang teknolohikal mousik og daghang enerhiya samtang hinuon ang ikasukli sa pagkayod kay gamay ra kaayo. Ang pagtutok batok pananglitan sa kapitalismo ra kay wala nay tinuod na katuyoan para sa mga kontra sa teknolohikal na sistema tungod mosubskribir nata sa bag-ong pagpanahom sa kapitalismo isip ang walay katapusan ug mabalhinon na proseso na hinimo gikan sa nagkadaiya ug nagsupak na mga elemento. Nagapasabot kini og ekonomikong haybrididad diin masulti na walay usa ka ordenadong gipadulngan ang dagan sa ekonomiya. Aduna ray pagpamalandong sa historikal na direksyon na giaagi-an o puydi agi-an sa mga kapundokan sa ekonomiya sukad-sukad, apan i-angkon usah nato nga ang mga teoretikal na hiramente na galamiton aron maobserbahan kini usahay dili apto o sapat na malangkob ang tibuok sululbaronon na atong giatubangan kabahin niato. Nunot ini, walay lunsay na prinsipyo sa pagimplemento aning ekspendatura sa enerhiya nga nagdumala og gamhan sa kalibutanong lawak o mga puwersa sa kinabuhi, apan aduna ray mga magkadugtong na mga kalihokan sa paghagit o pagtubag na dili pirmi natu mahaom og bastante satong pangutok. Aron maabot ta deresto sa punto, ang mga kaalamdaganan ug iyang katilingban abaho sa mga nagtrangkang mga balalaw sa pidbak. Buot ipasabot, ang unsay gitudlo sa ekolohiya kay, ubos sa dynamikal na systema, pwede nga ang mga kalambigitan taliwa sa mga butang ug katinuoran mausab sa ilang kinauyokan gumikan sa mga nagkalasalabat na mga baryable nunot sa maong iglabot na pidbak.

Theodore J. Kaczynski, Industrial Society and Its Future (1995), §105, §117, §119, §133; “The Coming Revolution,” Technological Slavery: The Collected Writings of Theodore J. Kaczynski ed. David Skrbina (2008), 212-3; John Jay Sentinel, Ted Kaczynski, “Ted Kaczynski’s Interview with the John Jay Sentinel,” The Anarchist Library (2017), [Online]; Mayfair Mei‐hui Yang, “Putting Global Capitalism in Its Place: Economic Hybridity, Bataille, and Ritual Expenditure,” Current Anthropology 41(4), 2000: 495; D.E. Palumbo, Chaos Theory, Asimov’s Foundations and Robots, and Herbert‟s Dune (2002), 140

17. Ang pag ekolohisar kay ang pag ekonomisar. Mga ekolohikal na katigayonan ekonomikal na mga katigayonan.
 

Hingsayri na ang ekonomiya kay ekolohikal ug ang ekolohikal kay ekonomikal. Ang ekonomiya dili usa ka butang nga nagpabuwelta og samut sa mga katapusan na gipangtungdan apan ang walay makahuluganon na tumong sa paggasto sa enerhiya subay sa walay katungdanang ekspendatura namakita usad sa kapitalismo. Tanan butang ug tanan katilingban sa taw man o di mobalik sa marhinal na likoan padulong sa kawad-anan. Mao kanang ang ekolohiya matawag na ekonomiya sa natura. Sa kamatuod niana, tanan butang ginamugna sa katapusang pagsabut sa mga ekonomikong relasyon. Mga butang sa kamatuoran ginam-an sa kosmikong relasyon sa ekonomiya. Ang mga butang mahimong realidad, bali, kun kini mahulog sa usa ka ekonomikong relasyon nga sa unang lakbang kay ang iyang ekologikal na kabutangan. Pero atong otrohon, ang prosesong ekonomiko entropiko sa tanan niyang materyales. Ang kinaiyahan, busa, nagpasabot og ekonomikong metabolismo. Ang gitilimad-an sa ekolohiya kay ang mas dako na hingbis niini kumpara sa unsay matawhanon. Ang kalikopan nagapamalandong og ekolohikal na paghunahuna ug pulitikanhon na panahom nga manginahanglan og mga inhumanong ug kahibudnganan na mga taknaan imbis sa antroposentrong diskurso na dili makahunahuna sa maong mga butanga.
 

Tanan pulitikanhong ekonomya kay ideolohiya nga nagpakaaron-ingnon na adunay taya sa kahan-ayan. Pero kani otro walay hawid sa matikason nga kinaiya sa maong mga ekonomikong kalihokan. Ang pulikal na ekonomya mipostulado sa organikong paghiniusa sa lawas sa ekonomiya ug mituo niini. Ang pulikal na ekonomya ang kinadak-ang antroposentrong kailaran. Naa ray problema kung motuo ta naa adunay balaud sa kabili nga gibutyag sa kanhing pagsabot. Sa tinuod lang, walay balaud sa kabilihan sa ekonomiya sa natura. Nunot ini, ang unang ipatay sa geopolitikang planetaryo na systema ang pangagpas na panahom nga gituohan na naay lunsay ug putli na kanaturanon nga gipaniglainan sa katawhan ug ang untay basehanan sa usa ka enbayromental na etika. Labing importante na kining kausaban karong higayona hilabi na tungod ang mga sirkumstansya sa atoang nag-umento na artipisyal nga paglungtad sa urbanisadong palibut gisalibay ang tradisyonal na pagsabot sa ulangon nga natura o ang tim-os na gawasnong kalikopan isip insostenible na mga premiso para sa pagdiniskurso nadto sa tawhanong kahilwasan pagkakaron ug kaugmaon. Ang kining hiniangkong kapitalistang krisis sa ekolohiya, busa, kay panagkurambos taliwa sa natura ug ekonomiya na gi sayop og sabot lang sa taw.
 

Gianinuhan ang kaugmaon sa sibilisasyon ang sakna sa pagsuporta sa naghinobra nga kasulabi-an o kadagayaan. Pwede gyud nimo iumento ang pagkonsumo sa inyong kapital. Ang pagpanginabuhi sa kapital nuon tuay direktang ikasangpot alang sa seguridad sa kaugmaon. Hisabti na ang humanidad bul-og nga nagkonsumo sa iyang kapital. Wa ta nagapasabot ra sa halangdonong Petrolyo nga gihinutbaan. Daghang klaseng mga kapital na makapalisang natong gipanghurot og paspas. Lakip na ini ang yuta, tubig, ug bisan himpapawid. Ato pud gihurot ang ubang mga organismo. Sa pag kaon nato ani na kapital, ang mao nga sa pagsulting libreng serbisyo sa planeta alang kanato nahutdan sad. Di nata libreng tagapagsakay kaniya. Kabhibaw ta na ang mga ekosystema sa kapidbakan ang mitukhan sa tawhanon ug di tawhanong ekonomiya. Pero ang suliranon karon kay wa na ta kahibalo unsaon pag hinabot o gani unsaon dumala sa kalambigitan taliwala sa paglantugi sa kahimtangan ug ang ekolohikal nga kahanas na gitumong sa pagpapha aning kahimtangan aron tingaliay mogama og mas paborableng sitwasyon dinhi sa ekonomiya sa natura. 
 

Gipatigbabaw sa politikal na ekolohiya nga ang progreso usa ra ka tendensiya. Walay tinuod na garantiya nga ang kalibutan tuod molihok padulong sa kini o kana nga direksyon sa kausaban. Sa entropikong katimbangan, ang kakuwangan nga ang unang prinsipyo sa ekonomiya duna ray usa ka hukuman: ang pag ekolohisar kay pag ekonomisar. Tua sa parehong konseptwal na panimalay ang duha kibali isip ang tubag sa nag-umentong panginahanglan sa pag gabay sa ekspendatura sa yagaw ug di mabanabanaan o matagnaan na pag-ulbo sa sobra na enerhiya. Ug gisalo ang ilang mga katigayonan. Apan ang trabaho sa pag ekonomisar sa enerhiya di ra trabaho sa usa ka nasud kundi sa tanang nasud. Sato pa, nagbutyag kini og mas kulba na krisis nga mao ang krisis sa kinaadman sa mga kanasuran nga ang panulun-an sakop sa geopolitika.

Timothy Morton, Humankind, p. 15, 44, 115; Jean-François Lyotard, Libidinal Economy trans. Iain Hamilton Grant (1993), 31, 238; Nicholas Georgescu-Roegen, “The Entropy Law and the Economic Process in Retrospect,” Eastern Economic Journal 7(1), 1986: 3, 18; Simon Dalby, “Recontextualising violence, power and nature: The next twenty years of critical geopolitics?” Political Geography, 29(5), 2010: 285-6; Nick Land, Sadie Plant, “Cyberpositive,”  #Accelerate: The Accelerationist Reader ed. Robin Mackay (2014), 305-6; Paul R. Ehrlich, Anne H. Ehrlich, “Population Growth and Environmental Security,” The Georgia Review 45(2), 1991: 229-232; Alain Lipietz, “Political Ecology and the Future of Marxism,” Capitalism Nature Socialism 11(1), 2000: 72-4; Hwa Yol Jung, “Marxism and Deep Ecology in Postmodernity: From Homo Oeconomicus to Homo Ecologicus,” Sage Journals 28(1), 1991: 95

18. Ang ekologikal na geopolitika damhon ang kanaturanon isip dakong serye sa dili mahandurawang mga katalagman.
 

Malantawan ang atong impyerno ug langit og dungan sa ekolohiya. Ug kini matuohan. Sa karon,  tamay sa teknikal ug pulitikal na paningkamot, ang kinaadman sa ekolohiya ang dakong ideolohikal na porma sa pilosopiya. Ug ang pulitikal na ekolohiya, kon balansayon, kanunay mapatino sa paglantaw sa kagusbatan sa ideya sa natura. Alaut ang kasulbaran satong mga problima dili ingon na pareha rasad sa kaamgohan nila. Sugdan nato ang katinuoran na ang presentatsyon sa ekolohiya di mabulag sa iyang abiso sa iyang ultimo og masulub-on  na konklusyon. Ang kining panahom sa kinaiyahan, o ang natura na maduyogon, organiko, balanse, ug buhi na diha dayon gilabad-an, disturbo, ug diskaril sa kamapahitas-on sa taw ug iyang teknolohiya kay ang sekular na bersyon sa usa ka mithong kagabhionan sa kangitngitan. Unta ingon nato na ang natura dili balanseng totalidad nga igo rang gidisturbo sa taw. Hinuon, angay nato unta hunahunaan ang natura og way lain kundi dako nga serye sa dili mahandurawan nga mga katalagman.
 

Nagka anam-anam og sapud ang ekolohiya sa trabaho sa ideolohiya. Kun dunay bag-ong siyentpikong kakaplagan, mura siyag tingog na mopahibala natu na di molabag sa usa ka  tagolilong kinutoban. Mao kana karon ang tingog sa ekolohiya nga samot nagkadako. Kining nahasupak nga ideolohikal sa pagkawalay salig sa kausaban kasagaran gipatigbabaw og di tinuod nga ngalan sa ekolohiya sa pagkakaron. Apan ang tinuod na unang panultihon sa tanang radikal ug makatinuoranon na ekolohiya, supak nila, kay walay maingon na Natura tuod. Hinumdumi nga ang ekonomiya sa natura wala nagtinago sukad kini hustong matuklanon. Ang mga regularidad o pagkaordenado sa mga histuraan sa kalikopan nga atong gipakatungod ngadto sa natura kay ato rang giimposar. Kamatyunon ang enbayromental nga kalihokan samtang kini nagdahom nga ang siyensya momintinar og alima sa sayop na pagtuo sa pagkamataronganon sa natura ug kadautan sa katawhan.
 

Ang dili nato masabtan ang mga mapagarbuhong debotado sa natura nga nagatuo na ang tanan bahin sa natura kay maayo ug dili mapanghimakak. Gidala ra sila sa nasayop na ideolohiya sa ekolohiya ug nalibog ra sa konsepto. Adunay mga tawo karon nga nagpundo luyo sa natura nga ilang gitratar isip butang nga dili malagpas-an samtang nagapagka-aron ingnon nga ang tanan butang niini gipatataw na. Apan kung kita molantugi sa tawo ug sa iyang mga sala, pwede usab nato ilantugi ang ubang bahin sa kanaturanon. Kini, siyempre, dili mga empirikal nga problema; masulbad ra kini pinaagi sa pagbaliktad sa atong konseptwal na pulonglaan. Ang mga proseso sa ideolohiya kabahin sa ekolohiya nakabali sa atong pagsabot niadto sa relasyon nato sa kalikopan, ug kinahanglan natong trabahuon nga mabawi nato ang kining mga pagkagubot satong salabutan. Trabaho sa pilosopiya nga makakab-ot kita og tin-aw nga panagtan-aw sa kahimtang sa mga butang nga nagpakabana kanato o sa kahimtang sa mga butang sa diin wala pa masulbad ang kontradiksyon, ug sa unsa ang posible gawas sa tanan bag-ong kadiskobrehan ug imbensyon mahitungod sa natura.

François Laruelle, The Last Humanity, 65, 140; Bruno Latour, Politics of Nature: How to Bring the Sciences into Democracy trans. Catherinw Porter (2004), 25; Russell Terence Sloan,  Evolution, The Messianic Hero, and Ecology in Frank Herbert’s Dune Sequence (2010), 350-2; Slavoj Žižek, Examined Life (2008); The Universal Exception (2014), xxxiii; Immanuel Kant, Critique of Pure Reason trans. Kemp Smith (1929), A125; Mark Sagoff, The Economy of the Earth: Philosophy, Law and the Environment (2008), 23, 297; Pentti Linkola, Can Life Prevail?, 58; Ludwig Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus (1922), 6.731-2; Philosophical Investigations trans. G. E. M. Anscombe, P. M. S. Hacker, Joachim Schulte (2009), §109, §125-6, §133; John Martin, “Ludwig Wittgenstein and Deep Ecology,” The Trumpeter: Journal of Ecosophy 5(3), 1988: 87; Alistair Welchman, “Deleuze and Deep Ecology,” An (Un)easy Alliance: Thinking the Environment with Deleuze/Guattari ed. Bernd Herzogenrath (2008), 118

19. Ang ekolohiya sad diay mismo, isig siyensya, makakita og mga anino ug tabon sa mga relasyon sa ekonomiya sa tanan butang.
 

Ang ekolohikal na siyensya dili pulitikal, apan pulitika sa laing pamaagi. Wala kini nagapasabot hinuon na ang siyensya makunhuran ra sa pulitika o mapaubsan ngadto sa mga relasyon sa gahum. Ang saktong pagsabot ini kay ang agham sa kahigayunan usahay makinuti nga pulitikal. Ang maong alamdagan kay pulitikanhon sa kada kahigayonan na ang mga obyekto ilalom sa iyang papagtuki kay mga kapanulun-an nga adunay tanto na importansya sa taw. Pananglitan, mga problema sa panglawas, seguridad, ug ang lain-lain nga porma sa pribilehiyo ug eksklusyon nga ginatagamtam o ginaantos sa mga katilingban. Ang pulitika kanunay naglakip sa dili maayong mga hagit. Mapakyas ra ang pulitikal na pagmulitika ubos sa ekologikal na krisis, pero ang mga pamulitika sa lain nga pamaagi kay ang labing malampuson nuon buot pa ingnon. 
 

Mga siyentipiko murag nagkahiusa sa pagpangayo nga ang pulitikal na pabor-pabor nga pagdumala kinahanglan tangtangon. Kana mao nga ang pulitikal unta mawala ngadto sa ekonomikal ug teknikal na pagduma. Apan, masayran nato ang politisasyon sa mga siyensya pinaagi sa ekolohiya gikan ini. Ang pulitikal nga kinaiya sa siyentipikong problema sa ekolohiya gipahayag sa maong pamaagi, sato pa busa, ginahimo imposible sa ekolohikal na krisis nga ibulag ang konsiderasyon sa politika sa walay bayas na ekonomikong pagdumala tungod ang ekolohiya ra diay mismo makakita lang og mga anino ug tabon sa mga relasyon sa ekonomiya sa tanan butang. Sato pa, bayas ang ekolohiya sa ekonomiya sa pulitikong pagsabot.
 

Angay timan-an nga ang atong kasamtangang krisis sa ekolohiya madiskobrehan lang sa mga katulon-an sa siyensya pero dili kini malikayan o masulbad nila. Ang pagpanalipod sa sosyiedad og sigo batok sa mga enbayromental na mga peligro kinanglan og hilabihan ka estrikto na ipangpahamtang ug kini mga tinud-anay na mga desisyon nga politikal. Pero pamulitika ania di gumikan sa unsay politikal pero gikan og lain. Atong gipasabot kay ang siyensya mismo pwede mahimong lugar sa pamulitika, labi na kon kini nanghilabot og mga enbayromental na mga kabyuta. Tungod kini kay tanang interes mahitungod sa unsay enbayromental, sa pagkasulti, moagi sa mga laboratoryo sa siyensya kon buot hunahunaon. Alangan, ang mga pulitiko walay mga laboratoryo pero ang mga siyentista naa, pero ang unsay sulod sa maong mga laboratoryo ang puhon na pundohanan sa mga hinimong gahom. Sukwahi nuon ini, ang mga ekologikal na tighunahuna wala ningtingob sa ilang umoy aron ituki ang politikal na kinaiya sa kanaturanon. Ang siyensya angay gamiton para bag-ohon ang katilingban ug usbon ang tumong ini. Ang siyensya parte sa solusyon tungod parte sila sa paghibugna sa problema sa kasamtangan nga ang siyensya sad nag-gama sa mga panulun-an ug kabalaka na pwede mahimong sunod na dapit sa pulitikal.

Bruno Latour, The Pasteurization of France (1988), 229; “Give Me a Laboratory and I will Raise the World,” Science Observed: Perspectives on the Social Study of Science eds. Karin Knorr-Cetina, Michael Mulkay (1983), pp. 141-170; R.N. Proctor, Value-Free Science: Purity and Power in Modern Knowledge (1991), 267; Carl Schmitt, Political Theology trans. George Schwab (1985), 43, 56, 65; The Concept of the Political, 28; Eve Seguin, Laurent-Olivier Lord, “Bruno Latour’s Science Is Politics By Other Means: Between Politics and Ontology,” Perspectives on Science 31(1), 2023: 9-39; Mark B. Brown, “Politicizing Science: Conceptions of Politics in Science and Technology Studies,” Social Studies of Science 45(1), 2015: 12-23

20. Ang pinakakonsentradong pagpahayag sa pulitika kay ekonomiya, pero di lang sa mga tawo.
 

    Tungod nakahisgot naman ta sa pulitikal gikan sa laing paagi, sayri sad ninyo nga ang pinakakonsentradong pagpahayag sa pulitika kay ekonomiya. Giingon nga ang pulitika ang ika-duha na pinakakaraan na propesyon pero anggid kini sa ika-una. Mismo ang ekstensyon sa ekonomikong paglambo manginahanglan ipanglimbuwag ang mga ekonomikong prinsipyo nga mitukhan kanila. Gipadayag niini ang sirkuwito sa enerhiyang pangkawanangan nga adunay mga balaud na di mabalibaran, ug na atong gisaligan pero di makinutob-an. Ang sumadang kantidad sa enerhiya na gihinimo sa kalikopan kanunay sobra pa sa unsay kinahanglan aron himoon kini, ug mao kini ang nagpadayag sa kasagunsunan sa materyal na anaswagan. Mao kini ang prinsipyo na mikonpirma sa kinatibuk-an ang mga linihokan sa planetaryong systema. Gipangsilbi og gasto kining enerhiya gikan sa mga aksyon na politikal, pero di lang sa mga taw.
 

Unsay mabuhi sa mga ekosistema kay katong rang mga butang nga makaimbudo sa mga proseso diin maumento ang kinatibuk-ang pagpaugtas sa enerhiya sa ekosistema. Ilabi na, ang mga ekosistema molambo pinaagi sa sistematikong pag-umento sa ilang abilidad na mopaubos og gasto sa enerhiya na gipagawas sa kalikopan. Sa pagtubo ug pag-ugmad sa mga ekosistema, mahitabo pud ang pag-uswag sa mga kumplikadong mga estruktura na moimbudo sa ka daghanong agas sa enerhiya. Sa laktod nagpagkighisturya, nagadepende kini sa relasyon nga gi-establisar sa lain-laing pormasyon sa usa ka rehiyon (ang kalikopan) diin makita ang usa ka sosyiedad (nga usa ka ekosistema) na adunay materyal nga kaubanan kaniya ang gipadayag sa maong dynamiya sa enerhiya. 
 

Sa tanan nahisgotan ibabaw niagi, ang paglanggikit taliwa sa entropiya ug ekonomiya kay busa kumpleto na. Kung wala kitay kaugalingong puwersa aron igahin ang sobranteng enerhiya sa kawanangan, o kon kini dili magamit, ang maong enerhiya ang maoy moguba kanato, o kita hinuon ang mobayad sa presyo sa di malikay nga katalagman. Ang ekolohikal na pagkapukan, sa tinuoray lang, ang mismong pagpagawas sa ekonomya sa iyang kaugalingon. Kinahanglan ang enerhiya igasto, sa kabubut-on man nato o dili, sa kahimayaan man o sa katalagmaan. Tanan enerhiya, lakip na ang kalikopan mismo, ultimo kinanglan igasto og walay kapuslanan ug walay pagduhaduha. Ang pangutana lang karon kay asa ug kanus-a ug para kang kinsa kini mahitabo.
 

Ang systema sa planetaryong yuta gilangkoban og mga daghang parte na mosangkap sa enerhiya og lain-lain na pamaagi depende sa unsa kini gihan-ay. Di ra kana, ang enerhiya usab nga gisurop sa maong mga butang sa planetaryong yuta moimpluwensya sab sa paghan-ay sa mga parte niya sa paglabay sa panahon. Di ra kakulangan kundi kasulabi-an o dagaya sab ang sinugdanan sa ekonomiya ug mao kini ang nipamarog sa mga pundamental na problema sa katawhan isip problima sa ekonomiya ubos sa ekolohikal na krisis. Pero ang panahom na gitawag nga sostenibilidad, isip proyekto aron wagtangon ang depinitibong ekspendatura sa nahinobra, kay tawhanong proyekto nga adunay porma na di sostenable ug imposible tuod na matuman. Unta masayran na ang lapad na kinaiya sa sostenibilidad kay delimitasyon o paghatag og limitasyon sa di mabination nga kanaturanon relatibo sa katawhan, pero kahibalo ta di kini masakmit sa taw og husto busa di gayod mapugngan ang enerhiya sa natura. Busa gayod ang katalagman na ekolohikal karon naglingkawas nato gikan sa nasayop na paghunahuna nga pwede ihunong ang atong ekspendatura, ug mobalik ta sa tinuod na energetikong pag gasto sa enerhiya nga gipagawas sa natura. 
 

Sa kalangkuban, ang ekonomiya usa ka sukdanan sa mga kausaban sa gimbuhatong relasyon sa katawhan ngadto sa natura ug uniberso ug sa kasukwahi-an sad. Dili ni usa ka masulub-on na siyensya sa kakulangan, apan usa ka mahimayaong siyensya sa kadagayaan. Ang bugtong na ekonomiya nga angay hibal-an kanato mao ang siyensya sa pagdugang ug padayon og pagdako sa gahum batok sa natura.

Georges Bataille, The Accursed Share, 21, 24-6; “The Psychological Structure of Fascism,” Visions of Excess: Selected Writings, 1927-1939 ed. Allan Stoekl (1985), 140; Economy Equal to the Universe, trans. Stuart Kendal (2013), 34-7; E.D. Schneider, J.J.Kay, Life as a Manifestation of the Second Law of Thermodynamics (1994), 25; Nick Land, The Thirst for Annihilation: Georges Bataille and Virulent Nihilism (1992), 13, 34, 38; Benjamen Franklen Gussen, Ranking Economic Performance and Efficiency in the Global Market: Emerging Research and Opportunities (2018), 36; Jeremy England, Every Life Is on Fire: How Thermodynamics Explains the Origins of Living Things (2020), p. 131; Lyndon H. Larouche, Jr., So You Wish To Learn All About Economics? A Text on Elementary Mathematical Economics (1995), xvii, 114

21. Ang ekolohikal na kadasigan sa unsay geopolitical kay ang nagpadayon na pagkigbisog sa populasyon.
 

Tanan butang nga naay kinabuhi naay usa ka lawom na pagkaparehas: sila tanan miyembro sa taghuna sa populasyon. Tanan populasyon adunay hilig ngadto sa kaugalingong pagpadayon. Ug tanan mga populasyon mga amalgamasyon ra sa iyang mga miaging populasyon kanhi. Buot pasabot, ang mga populasyon inubanan og duyog sa way kataposang pagkiglambisog alang sa ilang pagkatalagibay og paglungtad. Sukad pa sa una, ang maong mga gubat sa populasyon kanunayon og dumalayonon tungod giawayan nila, pananglitan, ang way kataposang mga limitasyon sa paggamit sa kapanguhaan. Ang kasaysayan gisulat ug gigradohan ang maong mga kanunayong gubat sa populasyon. Alangan karon adunay mga suliranong implikasyon ang mga limitasyon sa kanatura alang sa sosyal na kahan-ayan sa maong populasyon. Bitaw ang mga enbayromental na mga ultanan ang tibuok problema sa ekolohiya para sa sosyo-pulitikal nga natad. Nunot ini, makita, pananglitan, nga ang sosyo-pulitikal na kahulugan sa ekolohiya usa ka espesyal nga bersyon sa kinatibuk-ang politikal na dynamiya sa unsay gitawag nga estato sa natura.
 

Sakop ilalom sa estato sa natura, walay garantiya sa kinabuhi busa wala sad kasiguroan sa kaugmaon sa kinabuhi. Ilalom sa estato sa natura, imposible ang pagkontrol sa mga dili siguradong panghitabo sa kinabuhi. Sa katibuk-an tungod rasad kini sa kinaiyahan. Ang umaabot nga katalagman sa ekolohiya nagpaila nga wala gyud kita mibiya  sa estato sa natura. Sa pagkatinuod, walay paagi aron malikayan ang permanente nga kawalay kasiguroan sa kinabuhi sulod sa kahimtang sa kinaiyahan o estato sa natura. Isig resulta niini, ang dili-tawhanon ug ang tawhanong kalibutan mosaka pag-usab gikan niini aron ipadayag nga ang kalibutan ibabaw ug ubos sa kahimtang sa kinaiyahan, nga mao ang mga gubat sa populasyon, kanunay anaa diha sukad pa sa sinugdan. Ang direktang pagdumala sa walay kinutoban nga pakigpanambigit sa duha ka kalibutan taliwa sa dili-tawhanon ug tawhanon perte ka lisod ihimuntod pero di impossible og lutas bisan na sa estato sa natura. Tungod ang estato sa natura ang kahimtang sa geograpiya. Busa, atong pakigbisog kay batok sa geograpiya o sa natura mismo nga maoy hinungdan sa way kahumanan na geo-politika. 
 

Giisip nga walay lain na tumong ang paghimo sa katilingban kondili ang labing maayong butang para sa kahusay ug sa kinatibuk-ang kalinaw ug sekuridades batok sa kahimtang sa kinaiyahan ug sa walay kinutobang mga gubat sa populasyon.  Sulod sa kadugayan nga ang tawo mahuman sa pagtukod og dili hingpit nga pangagamhanan, sila lagmit mobalik sa maong kagubot nga karakterisado sa estato sa natura. Gikan niining panan-aw, atong gisulbad ang mga problema nga gipahinabo sa mga solusyon sa una nga mga problema didto sugod sa urihinal na estato. Atong giatubang karon ang bakanan sa usa ka wala pa na hitabo nga ekolohikal na krisis sa tibuok planetang systema. Ug ang pagsalig sa indibidwal nga kabubut-on o konsensya dili igo tungod kahibalo ta ang tibuok kamulupyohan sa Estado kinahanglan. Ang punto nga kinahanglan ipatukod sa umaabot mao nga ang mga gubat sa populasyon kay, sa katapusang pagsabot, anaa sa kalooy sa imperyo sa klima.

Greg Graffin, Population Wars: A New Perspective on Competition and Coexistence (2015), p. 1-46; Leigh Philipps, Austerity Ecology & the Collapse-Porn Addicts, p. 252-3; K.J. Walker, “The Environmental Crisis: A Critique of Neo-Hobbesian Responses,” Polity 21(1), 1988: 68-9, 80; William Ophuls, Ecology and the Politics of Scarcity (1976), 148-9; Maximilian Lakitsch, “Hobbes in the Anthropocene: Reconsidering the State of Nature in Its Relevance for Governing,” Alternatives: Global, Local, Political 46(1), 2021: 7, 12; Henrik Saetra, “The State of No Nature: Thomas Hobbes and the Natural World,” Journal of  International Scientific Publications: Ecology and Safety 8, 2014: 184; Thomas Hobbes, Leviathan (1946), 220

22. Ang konsepto sa populasyon mao tukma ang gitalhog sa pagsulong sa ekolohiya.

    

Aron mahimong mas praktikal ang usa ka siyensya sama sa ekolohiya, kinalangan kini motrato og mas taas nga lebel sa abstraksyon. Ang lebel sa ekologikal nga abstraksyon labaw sa mga indibidwal mao ang konsepto sa populasyon. Ang katapusan nga tumong sa ekolohiya mao ang paghatag kahayag sa kinatibuk-ang mga prinsipyo o balaod sa interaksyon tali sa populasyon. Ang konsepto sa populasyon mao ang batakang pundasyon na labing mahinungdanon para sa ekolohiya. Busa ang mga lisod-sabton na mga epekto sa ekolohikal na krisis lagpas pa ka importante kaysa sa problema sa polusyon kintahay kay ang problema sa populasyon nunot ini. Unsay pasabot nato? Kaniadto gituohan pananglitan nga ang gahum sa populasyon labaw pa sa gahum sa yuta na mosustento kaniya, ug busa anaa’y sayo nga kamatayon na mobisita sa katawhan tungod di matumbas ang panginabuhian na kinanglanon kaniya sa unsay mahatag ra sa yuta. Ang kinasang-an sa pagpanag-iya sa yuta adunay kataposan na maabtan sa kadugayan. Sa lain nga pagkasulti, ang unsay kinanglan aron sa organisadong produksyon para sa tawo lapas kaayo sa reheneratibong kapasidad sa yuta nga mosubli og hiuli niini. Ang mga kalisdanan na maatubangan modemanda og mas daghan pa salabi sa unsay anaa para gamiton aron isukli kaniya. Bisan pa, ang kapaspas-un sa kausaban sa populasyon sa tanan katawhan gituohan na mogarantiya og enbayromental na kabungkagan daan pa lang.
 

Ang usa ka siyensyang ekolohikal nga nagbase sa konsepto sa populasyon mahimong mas realistiko o matind-anon kaysa usa nga gibase sa konsepto sa komunidad o ekosistema lang nga labaw pa nga layo sa realidad.  Busa, alang sa mga tawo nga gusto mogamit ang siyensyang ekolohikal para sa tinuod nga mga problema, murag wala nay kapilian gawas sa pagdawat sa konsepto sa populasyon. Gawas sa konsepto sa populasyon, di gyud maseryosohan ang blima sa inseguridad sa kalikopan sa mga kagamhanang adunay kalabotan.
 

Ang konsepto sa populasyon karon mao ang dominante nga kinataliwad-an sa tanan pagplano sa enbayromental na palisiya. Anaa sa maong konsepto ang mekanismo sa seguridades nga adunay susamang kapormahan sama sa nakita sa kaso sa kakulangan nga nahitabo pinaagi sa problema sa gitawag natong ekonomiya. Ug ang pinakadako nga sintomas sa problema sa populasyon ang pagkadaut sa kalikasan. Ang kabungkagan sa kalikasan mao ang atong pagkalaglag og ang agianan kung asa ang populasyon nagdulong. Ang mga paagi aron malikayan ang mga bahad sa sekuridad alang sa populasyon nagkinahanglan og usa ka bag-o nga porma sa gobermantalidad. Buot pasabot ang populasyon nagpakita labaw sa tanan isip ang katapusan nga tumong sa kagamhanan. Pero dili kini ingon na iyang gipulihan ang konsepto teritoryo kundi gihatag og bag-ong kinabuhi tupad dungan sa konsepto sa populasyon.
 

Ang problema sa populasyon walay teknikal nga solusyon tungod walay teknikal nga solusyon ang makaluwas kanato gikan sa kasakitan. Hisabuti nga ang kategorayng eskima nga mahinungdanon kaayo nga nidestino sa pipila ka mga populasyon sa ilang  kinatibuk-ang kahuyangan mao ang ilang geograpiya. Ang ekolohikal nga sitwasyon nagdala og lain-lain na mga sangputanan sa populasyon tungod sa geograpiya. Tanan mahinungdanong geograpiya nagtag-an sa ilang kahilwasan.

Alan A. Berryman, “Population: A Central Concept for Ecology?” Oikos 97(3), 2002: 439-442; Thomas Malthus, An Essay on the Principle of Population (1798), 43-4; Martin P.A. Craig, Ecological Political Economy and the Socio-Ecological Crisis (2017), 14, 61-2; Derek Parfit, Reasons and Persons (1984), 388; Garrett Hardin, “The Tragedy of the Commons,” Science 162(3859), 1968: 1243-8; Michel Foucault, Security, Territory, Population trans. Graham Burchell (1978), 63-4, 88, 447; Paul Ehrlich, The Population Bomb (1968) 9, 44; Michel Foucault, “Governmentality,” Essential Works of Foucault, 1954–1984 Vol. 3, ed. James D. Faubion (2001), 216; Stuart Elden, “How Should We Do the History of Territory?,” Territory, Politics, Governance 1(1), 2013: 5, 13

23.  Ang naghikot sa Estado ngadto sa iyang populasyon gitukoran og porma gikan sa pagpanalipod.
 

Isip usa ka obyekto sa gobyerno, ang populasyon wala nagpasabot og usa ka partikular nga numero o ang labing ka daghanang mga indibidwal. Alangan numero gihapon siya, pero daghang mga numero iyang gipangbutyag. Ang populasyon magpabiling kanunay nga nagapasabot og lahi kaniana. Busa, ang populasyon walay absolutong kabilinhon kondi usa ka relatibong pakabili. Gikan sa populasyon mismo ang kapusbuhat sa kagamhanan molihok og deretso. Ang pagkwenta niining populasyon usa sa mga kondisyon alang sa pagmugna og usa ka politikanhong ekonomiya: Ang estado sa kagamhanan motawag ug mogamit og ekonomikong kahibaluan isip mga instrumento aron ibuyon sa tumong sa pagduma sa iyang mga aparato. Kay ang populasyon, sama sa Estado, mikonsistir og di ra aritmetiko ekwasyon kundi nagusab na lain-lain nga mga pagtuon, paghan-ay, mga kalidades, ug mga katibuk-ang kondisyon sa katawhan busa.
 

Apan ang populasyon nagsalig sa daghang mga baryableng hinungdan. May gani kini pwede ma-analisahon og rasyonal. Ang relasyon sa estado sa populasyon gitukod sa unsay puydi natong tawgon pakto sa seguridades. Ang termino nga 'proteksyon' pwede mahimong kinatibuk-ang pagsabot sa tanan nga mga sabyekto nga sud-ong na mopatuman sa ilang Soberano nga, baylo niini, obligado sad na moprotekta kanila pinaagi sa pwersa sa armas ug pwersa sa balaod. Mao kini ang kinauna ug pinaka-epektibong ug kahinganghang porma sa proteksyon nga gitugyan sa unsay gitawag natong mga institusyon.

Ang estado mao ang estabilisadong kamandoan ibabaw sa mga tawo ug ang Raison d’État mao ang kahibaloan sa pamaagi hain ang maong kamadoan puydi mahimo og tukod. Ang rason sa estado isip ang estabilisadong pagmando babaw sa populasyon usa ka piho nga politikal nga konsiderasyon nga kinahanglan sa tanang publikong butang. Kung ang rason sa estado mao ang tinuod nga ideyensya sa estado, ang populasyon mahulug sad na ang lintunganayan sa estado. Busa, ang pagpreserba, pagpalapad, ug pagpalipay sa populasyon katumbas ra sa pagtinguha sa estado. Ang katapusan niini mao ang estado mismo o ang pagka-perpekto o kalipayan sa estado mismo. Ang rason sa estad,o gikan niana, sa kinaiyahan masayran nga ang proteksyon sa katawhan. Labaw sa tanan, ang estado sa kinaiyahan kay ang regulatibong ideya sa maong porma sa hunahuna, porma sa pagpamalandong, ug porma sa pagkalkula, susama sa maong porma sa interbensyon nga gitawag nga pamulitika. Sa laktod pa, ang rason sa estado isip pagdepensa ug pagkontrolar sa populasyon (ug teritoryo) dili na mahimong lain gawas sa pulitika mismo o sa saktong pagingon ang epekto, hitsura, ug kanunay na naglihok na porma sa gahum o ang lain-lain na mga gobermentalidad. Kini nagpasabot nga ang estado, o kadtong nagrepresentar niini, adunay kamatuoran mahitungod sa populasyon ug unsay mahitabo sulod sa iyang teritoryo, ug sa kinatibuk-ang masa sa mga indibidwal nga gilangkob kaniya.

Giovanni Botero, The Reason of State trans. P. J. and D. P. Waley (1956), Book I [Online]; Michel Foucault, Security, Territory, Population, 110, 339-340, 376, 446, 473; Bogislaw Philipp von Chemnitz, Dissertatio de ratione status in imperio nostro Romano-Germanico (2004): [Online]; Michel Foucault, “Governmentality,” Essential Works of Foucault, 216; Jean Bodin, The Six Books of the Republic trans. M.J. Tooley (1967), p. 20; Stuart Elden, “How Should We Do the History of Territory?,” 18; Michel Foucault, The Birth of Biopolitics: Lectures at the Collège de France 1978–1979, eds. Michel Senellart, François Ewald, Alessandro Fontana (2008), p. 77

24.  Sa di pa mahimong konsepto ang seguridad, kinanglan una kini maisulat isip usa ka problema na mapahayag lang gikan sa resulta sa kalkulasyon.
 

Kung walay mga ekosistema, walay nasod o tawo ang mahimong luwas. Ang kinabuhi giapod-apod, gitimbang, ug gipabilhan sa nagpanibag-ohay nga mga teritoryo gumikan sa mga kondisyonal nga pormasyon. Sa dili pa mahimo nga konsepto ang seguridad, kinahanglan una kini maisulat isip problema. Tinuod, walay ideya sa seguridad kung walay mahanduraw nga mga hulga. Mga nagkadaiyang mga diskurso sa peligro maglibot sa lain-laing klase na mga tinutumong sa seguridad. Kada lugpong sa seguridad mopasaka sad og lain na klase na mga gobermental na kalamdagan ug pamulitika. Sa pagkakaron, kahibaw ta nga ang epekto sa paglitaw sa internasyonal nga mga aktor nga dili estado, pananglitan mga ekosistema, ngadto sa seguridad sa lebel sa estado, nagahatag sa mga estado og bag-ong mga kapangutanahan sa seguridad nga dili masulbad o gani mahukman nga anaa hangtod himoon og buytag kini sa ang siyentipikanhong pagtuon. Busa, gigamit ang mga kalkulasyon sa matematika aron makakuha og kasayoran o kahibaloan bahin sa usa ka populasyon ug para mausab o mabira ang teritoryo gikan sa estato sa natura kunohay ngadto sa usa ka dominyo sa densidad ug baytalidad. Ang numerisasyon sa pulitika naginisiyado sa politisisasyon sa mga numero. Tanan kahingawaan sa kahilwasan kay mga kalkulasyon.
 

    Gikan sa nahisgotan, ang ideya sa seguridad usa ka relasyon taliwa sa estado ug sa iyang konstituwenteng populasyon. Hinumdumi na ang populasyon nagduso og di ra mga taw mismo kundi tanan indibidwal taw man o dili mga sakop kaniya. Makita nato nga ang pagdumala sa mga kawalay kasiguroan prinsipal nga katungdanan sa Estado. Ang kawalay kasiguroan o inseguridad kay ang punoan nga interes o kaayohan sa kaestaduhan apan dili kana nagpasabot nga ang tanan kabalaka mahimong isyu sa seguridad o gani nga walay bisan unsa na kabalaka angay himoong isyu sa seguridad. Dugang pa, ang estado nga nagpanalipod sa iyang soberanya ug teritoryal nga yutang-sakop makit-an nato usahay mobuhat og mga makabalibatohan na mga aksyon na modugang nuon sa iyang bulnerabilidad. Sa paghimo niining mga aksyon, ang normal nga mga proseso sa pulitika gisuspindi. Niining paagiha, ang siya mismo mahimong tinubdan sa kawalay seguridad. Tungod rasad kini kay pwede masayop sila sa ilang kalkulasyon. Ang rasyonalidad sa Estado di ra mabasehan sa mga resulta. Ang mga rasyonal na aktor usahay pwede mapakyas sa ilang tumong, dili tungod nagtinuytoy sila kundili adunay mga nakaingon na di maandaman ug makontrolar kanila. Sa maniguwang ang mga estado sa kinaadman ug pagkalkula sa kalibutan na walay kasiguradoan na dumalayon, bag-ong mga tuboran sa inseguridad matimailhan ug madumalahan hangtod sa kadugayan ang klase sa seguridad mismo na modawat sa kaugmaon nalang ang mahibilin. Ang seguridad mahimong malugwayan pa og dugang basta ang sitwasyon ugma lahi kaysa sa situwasyon karon tungod kay ang kaugmaon walay konkretong kamatuoran ug dili mohatag og bisan unsang kasiguradohan, busa adunay kanunayon na inseguridad mahitungod sa unsay pwede mahitabo supak sa gipangandaman. Lisod ipahayag nga adunay kitay sirtentiya sa mga kalkulasyon sa unsa ang katalagman—sa gawas o sa sulod sa estado—na lagmit mahitabo nunot ana.

Paul R. Ehrlich, Anne H. Ehrlich, “Population Growth and Environmental Security,” 230; Michael Dillon, Luis Lobo Guerrero, “Biopolitics of Security in the 21st Century: An Introduction,” Review of International Studies 34(2), 2008: 268, 275; Stephen Legg, “Foucault’s Population Geographies: Classifications, Biopolitics and Governmental Spaces,” Population, Space and Place 11, 2005: 143; Peter H. Liotta, Allan W. Shearer, “The Certain Uncertainty: The Political Ecology of Environmental Security,” Warfare Ecology: A New Synthesis for Peace and Security eds. G.E. Machlis et al. (2011), 229-230, 239; John J. Mearsheimer, Sebastian Rosato, How States Think: The Rationality of Foreign Policy (2023), x, 22-36

 

25. Ang pagpakaingon na ang tawo ra ang di maminusan na katumbakan sa diskurso mahitungod sa seguridad kay gidudahan. 
 

Ang Estado, ang kalikopan, ug ang kawalay kasiguroan gihiusa og tipon-og sa mga kamatuoran sa geograpiya. Unsay mahinungdanon sa mga isyu sa kalikopan, susama sa paghibag-o sa klima, na matan-aw isip mga hulga batok sa seguridad kay ang paagi kung giunsa og sabot ang seguridad mismo. Ang pagpalapad sa adyenda sa seguridad nagpataas og mga pangutana mahitungod sa unsay gipanalipdan, alang kang kinsa, ug gikan sa unsa. Mga isyu nga labaw pa sa taw anam nahimong bahin sa takda sa seguridad og samot. Pero ang tradisyonal nga mga dangatan sa seguridad kay tinuod antroposentriko batok sa ato gilutaw, ug kining  antroposentriko paghinanduraw makabulhog sa mga kadangaran alang ngadto sa mas labaw pa sa tawhanong kinaiya sa anaa. Tuyo nuon para nato ipatigbabaw ang poshumanong paghunahuna sukwahi ana.
 

Hinumdumi na ang mga sistema sa tawo naa sulod sa pipila ka dili-tawhanon nga mga sistema. Ang katiingbanong kalibutan sa tawo wala gyud sukad maingon na puro o lunsay. Kini usa ka katigoman sa tanan materyal nga mga entidad ug proseso nga gitukod pinaagi sa interaksyon sa kada matang sa tawhanon ug dili-tawhanong mga butang. Niining panan-aw, walay bisan unsa nga gawas sa natura. Busa, ang kalikopan wala didto sa gawas apan hinoon naglangkob og tupad ug nagsukli ug buhagay sa mga sistema sab sa tawo. Ug ang pagtuo na ang tawo ra ang dili mapulihan kinatutokan alang sa diskurso kabahin sa seguridad pwede na natong isupak ug ibaliktad tungod ang kanaturanon mismo ang nipukan sa mga aparato sa seguridad.
 

Ang humanong seguridad nagtuo og dahum sa ontolohikal nga kahilwasan labaw sa kinaiya sa paglungtad, mga butang, ug panghitabo. Apan, ang ontolohikal nga seguridad dili kinahanglan nagpasabot og humanong seguridad isip Soberano o legal nga panalipod. Sa daghang paagi, ang seguridad bahin sa unsaon nato pagdawat sa kadaiyang mga paagi nga nagasapaw ang risgo ug kawalay kasiguroan alang sa Antropoceno. Ang paghunahuna ‘pagkahuman sa tawo’ magpahiubos sa konsepto sa tawhanong seguridad para himuon kining walay probitso, antikwado, ug wad-an og tin-aw na katuyoan. Kini tanan atong nahinabi sukad nagbutyag og lawom nga mga hagit sa paghimugna og kahulugan sa unsay histura sa diskurso alang sa ekolohikal nga seguridades ug kung kini pwede mapahimo gayod. Kining mga protokol gipatindog lamang sa kontingensiya. Ang kapasidad sa maong mga proyekto sa kahilwasan nga mausab sumala sa umaabot usa sa mga punoan nilang katangian. Ilabi na, ang mga kabatid sa kalamadagan sa seguridad ang mga pangunang ehemplo nga nagpasibo sa mga kontingensiya sa bag-ong mga panghitabo ang nagpasikat sa kapanahonan alang sa pagpanigurado sa umaabot.

Matt McDonald, “Ecological Security,” Reflections on the Posthuman in International Relations eds. Clara Eroukhmanoff, Matt Harker (2017), 62, 68-9; Cameron Harrington, “Posthuman Security and Care in the Anthropocene,” Reflections on the Posthuman in International Relations (2017), 80; Erika Cudworth, Stephen Hobden, “Post-human Security,” Global Insecurity eds. Arthur Burke, Rita Parker (2017), 73-5; Giorgio Shani, “Human Security as ontological security a postcolonial approach,” Post-colonial Studies 20(3), 2017: 278-280, 284; Elke Schawrz, “Hybridity and Humility: What of the Human in Posthuman Security?,” Reflections on the Posthuman in International Relations (2017), 30; Nathaniel O’Grady, “Protocol and the post-human performativity of security techniques,” Cultural Geographies 23(3), 2016: 506-7

26.  Ang Sistema sa Kalibutan nakalambigit na sa usa ka desperadong pakiglambisog ug wala gihapon kita nakahimatngon og tinuod sa umaabot nga krisis.
 

Tanan mga relasyong ekolohikal kanunay sabay nga mga sosyolohikal na relasyon pud tungod nagpasabot sila og pipila ka mga kondisyon sa posibilidad nga sosyolohikal ug mga susamang implikasyon. Ning mga relasyon na ekologikal nagdahum sa seguridad sa populasyon ug, busa, ang teritoryo sa mao nga populasyon. Ang pagbatbat sa nasudnong seguridad usa ra ka paghubit sa ekologikal na kalabotan. Mga negosasyon sa kalikopan moasumir og kinaiya sama sa negosasyon sa mga armas, pero kini nagkalain sa usa ka mahinungdanon nga aspeto isip gikan sa mga imbalanseng kapisanan sa mga punoang partido nga naa sa natura. Aron magamit ang kalikopan isip palangkoban sa pulitika taliwa sa mga aktor o partido sa natura, kinanglan sila momaneho base sa mga relasyon sa gahum nga anaa na dinha sa kalikopan. Sayri na ang ekolohikal na kalambigitan kay usa ka serye sa daghang ug dili tin-aw nga mga relasyon sa gahum sab. Ug ang Estado lang kay usa ra ka kodipikasyon sa gidaghanon na mga relasyon sa gahum sulod niana aron mahimong posible ang tanan niyang mga kalihokan.
 

Bisan kung ang usa ka katilingban adunay ilang kaugalingon na patas nga bahin sa mga Komon o Sagad karong adlawa, pwede kini kuhaon gikan kanila sa lain na mas kusgan pa kaysa nila igkaugma. Aron mapanalipdan ang ilang kaugalingon kinahanglan nila ang gahum sa ekolohiya mismo; busa ang mga estaduhan padayong naningkamot alang sa maong typo sa gahum isip usa ka produktibong kusog nga nagtugot kanato sa pagsabot ug pagpanambigit sa atong kaugalingon, sa uban lain, sa kalibutan, ug satong palibot. Apan ang Estado, bisan pa sa tanang niyang mga makagagahom na aparato, layo ra sa tinuod kabahin sa pagkakupot og okupa sa tibuok natad sa tanan aktwal nga mga relasyon sa gahum ilabi na sa ekolohikal.
 

Ang sistema sa kalibutan karon nahilambigit sa usa ka desperadong pakigbisog aron malabwan ang pipila ka mga problema nga naghulga sa iyang kaluwasan. Kung ang sistema malampuson sa pagkuha og igo nga kadumalaan sa dili balanse nga mga relasyong ekolohikal sa daling panahon, tingali mahimo kining luwas. Apan ang atong panahon ilado sa pagkaanaay mga tinuod nga krisis sa kalibutan diin ang politika sa armadong barko sa kinabuhi nahimong tinuod na hegemoniko sa pagbuhat sa bisan unsa nga kinahanglan niya aron mabuhi.

Kung pasagdan lang sila sa kaugalingon, ang atong mga Estado isip mga Neo-leviathans magdala og panglantaw nga ang kinabuhi sa tawo pwede itumong alang sa kamatayan nga walay utlanan. Sila mitungha pinaagi sa usa ka bugnaw na pagkalula sa mga panginahanglan, usahay mapakyas usahay malampuson, uban ang bug-os nga suporta sa tibuok politikanhong lawas. Siyempre, wala pa ni mahiusa og higayon tungod wala pa kini mahimo nga maisip ubos sa politikanhong kolektibo, ug buot ipasabot, wala pa kita naglihok og tinuod nga murag mituo nata sa umaabot nga katalagman na gidala sa ekolohiya. Uban sa dakong gahum moabot usab ang dakong risgo, ug ang panahon sa mga bag-ong Lebiayatan makakita kita og dakong gahum na mahimong dakong katalagman.

Martin P.A. Craig, Ecological Political Economy and the Socio-Ecological Crisis, 15; Michel Foucault, Security, Territory, Population, 93; William Ophuls, “Leviathan or Oblivion,” Toward a Steady-State Economy eds. Herman E. Daly (1973), 216-7; Jim MacNeill, Pieter Winsemius, Taizo Yakushiji, Beyond Interdependence: The Meshing of the World’s Economy and the Earth’s Ecology (1991), 56; Theodore Kaczynski, Industrial Society and Its Future, §162; Michel Foucault,  “Truth  and  power,” Colin Gordon ed., Power/Knowledge (1980), 122; Ulysses Malcouer, “Neoleviathan: A Narrative-Polemical Prelude [Metaspinosa: Neoleviathan: Political Blueprints for the Post-Collapse],” Ortus Journal [Online]; Graham Harman, Bruno Latour: Reassembling the Political (2014), 142

27. Ang saad sa seguridad modako uban sa risgo sa kagun-oban ug kinahanglan nga mapamatud-an og balik-balik.

Kung ang seguridad mao ang pangunang butang sa Estado, ang seguridadisasyon nagsuhid kon giunsa og tukod ang diskursibong kabanunganan isip mga hangit sa seguridad nga mao ang pipila ka mga alatimanon alang kaniya. Niining paagiha, ang pagpanalipod sa kalikopan wala nagakonserba kundi nagapalapad sa gahum sa estado. Populasyon, kalikopan, ug seguridad ang bag-ong trinidad sa mga konsepto nga gipaila sa ekolohikal nga geopolitika aron tubagon ang pangutana kung unsa ang kahulugan sa seguridad, para kang kinsa kini, ug unsaon kini og kab-ot. Kining mga konsepto sa sinugdanan kay tingali dili klaro ug kinahanglan pa susihon. Pasabot tukibon pa ang pahinambigitan atol nila. Apan sa pagbutang kanila sa talaid sa geograpiy sa ekolohikal nga geopolitika, makakita ta kung unsang klase sa mga pagtuo, kahibaloan, ug adyenda ang nagahupot kauban niining mga ideya. Pananglitan, ang kagub-anan sa kalikopan ikalibgan uban sa kakulangan sa mga renowable nga kahinguhaan. Dili kini ingnon nga ang kakuwangan ang pangunahan sa tanang kapangutanahan kabahin sa kalikopan, apan ang paghatag niini og pangunahan mahitungod sa seguridad sa kalikopan makalipat o makalubad kanato sa mas dako nga panulagway sa mga nanghitabo tuod.
 

Ang kapit-osan gikan sa enerhetikong ekonomiya mao ang hinungdan sa kakulangan ug kalisdanan, dili ang populasyon. Para nato, ang kasulabi-an ug kakulangan kay duha ka panid sa susamang butang. Silang duha pwede mabutngan og puwesto satong geograpiya ug mahimutangan busa sa di patas na kalambuan dinhi sa kalibutan, ug ang-ang ilang sitio kay ang unsay pulitikal. Ang mga panagbangi nga gimugna sa kalikopan, ig baylo, kay ang hinungdan sa pagkabungkag sa mga Estado ug seryoso na nagagambala sa kanasuranong seguridad. Sa susamang pamaagi, ang mapintason nga mga hulga sa seguridad sa kalikopan motumaw kung ang relasyon tali sa mga populasyon o demograpiya ug ang ilang kalikopan nagdugang sa mga risgo sa maong mga kapanagbangi. Hinuon, kadaghanan niini kay resulta ra sa kawalay katakos sa mga kagamhanan sa pagpahiluna ug pagpaupay sa mga pag-aghat ngadto alang sa mapuslanon nga mga paningkamot sa hingustong kausaban. Ang natad sa internasyonal nga relasyon nanginahanglan og bag-ong mga rason sa paglungtad ug kini mao kana. . Panahon na aron usbon ang mga konsepto sa populasyon, kalikopan, ug seguridad samtang dili pa maulahi ang tanan. Mga implisito na geograpiya ubos sa diskurso sa seguridad sa kalikopan kay importante para sa pagtukod sa kalikopan isip usa ka paghulga, kana mao, isip makatungdanong ahente satong diskusyon sa panagbangi tali sa mga tawo ug sa tawo batok kaniya. Busa, ang saad sa seguridad modako uban sa mga risgo ug pagkagun-ob, ug kini kinahanglan nga mapamatud-an og balik-balik tungod ana.

Rosaleen V. Duffy, Dan Brockington, “Political Ecology of Security: Tackling the Illegal Wildlife Trade,” Journal of Political Ecology 29(1), 2022: p. 26; Betsy Hartmann, “Population, Environment and Security: A New Trinity,” International Institute for Environment and Development 10(2), 1998: 117, 127; Shannon O’Lear, “How Environmental Geopolitics Expands Our Understanding of Risk and Security,” New Security Beat, 2020: [Online]; Simon Dalby, “Environmental Insecurities: Geopolitics, Resources and Conflict,” Economic and Political Weekly 38(48), 2003: 5074-5, 5078; Ulrich Beck, Risk Society: Towards a New Modernity (1992), 20-2

28. Ang ekolohikal na krisis gihimong imposible ang kalibutan nga walay pulitika.
 

Ang konsepto sa kinaiyahan o natura kinahanglan masabtan sa konkreto ug eksistensyal nga pagsabot. Ang mga hinungdan sa pagkahugno sa kalikopan dili kinahanglan nga dautan. Kini ang atong kaaway nga dili kinahanglan nga magpakita nga kompetidor. Sigo ra nga ang atong kaaway, sa usa ka mas lagiting na pasabot, ang langyaw ug dayuhan pa kaysa kanato. Walay labaw nga estranyo pa kaysa kinaiyahan, ang kalibutan, ug ang uniberso mismo. Ang pulitikal nga pakigbisog batok sa kinaiyahan makakuha lang og kusog gikan sa mga nagkadaiyang tawhanong paningkamot na katumbalikan o antitesis sa hingusgan sa kinaiyahan ug sa kalabotan o pagkawalay kalabotan sa kalibutan ngadto sa tawo. 
 

Ang gubat o gira, nga ang halata o tataw na panagway sa dungog sa geopolitika, dili lang batok sa usa’g usa ka taw kondili batok sad sa kinaiyahan matud sa pagkasulti. Ang natura nagpabilinng usa ka gubat na dili mapulihan ug dili maminusan nga konkretong manipestasyon sa pulitikal na komunidad. Ang gubat gitukod pinaagi ra sa usa ka relasyon tali sa mga butang, dili ra sa mga tawo; ug tungod kay ang kahimtang sa gira dili mahimong motungha gikan ra sa mga tawhanong nga relasyon apan sa panambigitan sa mga butang mismo. Ang kalibutan diin ang posibilidad sa gubat batok sa kinaiyahan

kay giwagtang kay ang kalibutan hain ang kalainan sa kinsay o unsay ang higala ug ang kaaway nahupas, ug busa, ang kalibutan na walay pulitika. Ang kapungot sa natura mitukab sa kahimoan nga nagpasilalum sa matag pulitikal na kahinaboan nga mao ang kalahi-an sa sa higala og kaaway diin ang kinaiyahan labing tin-aw nga milakra kanato isig iyang kaaway sa di pa nato otrohan og ulot usab kaniya. Kita ra ang nagpagpakaaron-ingnon nga himoong amigo ang dayuhang natura. 
 

Hibaloa karon nga ang giyera batok sa eksistensyal na mga banta o bahad gumikan sa kalikopan dili awayon sunod sa mga palisiya na imparsyal apan pinaagi sa mga pulitikal na panginahanglan, orientasyon,  koalisyon, ug kompromiso, o uban pa. Syempre kaylap na nga nasayran karon nga ang bugtong gigikanan sa gubat mao ang pulitika tungod kay ang gubat ang pagpadayon sa pulitikal na kapaladunggon na gipatuman sa ubang mga paagi. Wala kini nag-undang o nagsuspenso sa pulitikal na proseso o niusab og panibag-o kaniya og husto. Kay ang gubat wala nagalangkob lang sa aktwal nga labanan kon di sa kahibaloan nga pangandaman kini sa panahon diin walay kasiguroan sa sukwahi ang mahimo. Tanan ubang orasa nga segurado kay matawag natong kalinawon.
 

Busa ang ekolohikal na krisis ang modala nato sa giyera, ug sa lain pagkakaingon, ang paglikay sa gubat manginahanglan motubag og sulbad sa ekolohikal na krisis. Dili igo nga maningkamot ra ta og likay sa gubat gawas kong atong tratohon ang maong krisis sa ekolohiya isip nunot ang labing posibleng kahigayonan sa gubat aron malikayan kanato ang gubat mismo. Tungod ang gira na wa nato gisugdan di usab nato matiwas. Sa laing pagsabot, ang gubat nagmugna og mga kalibutan ug ang mga kalibutan nagmugna og gubat. Ug ang mga sangputanan sa kinabuhi mahitungod sa kanunayong giyera labaw pa sa bisan unsang partikular nga labanan diri o didto. Taliwala sa daghang kawalang sirtentiya sa usa kalibutang nahimong usa ka hinagiban, basin ang hingusgang ekolohiya sa gubat lamang ang makahimo og himugna og maayong sangputanan.

Carl Schmitt, The Concept of the Political, 27, 35; Jean-Jacques Rousseau, The Social Contact trans. Jonathan Bennett (2017), 4; Benno Teschke, “Carl Schmitt’s Concepts of War: A Categorical Failure,” The Oxford Handbook of Carl Schmitt eds. Jens Meierhenrich, Oliver Simons (2013), 371-2; Carl von Clausewitz, On War trans. Michael Howard, Peter Paret (1976), 252; Thomas Hobbes, Leviathan, 113; Paul Mattick, “Capitalism and Ecology: From the decline of capital to the decline of the world,” Jahrbuch Arbeiterbewegung 4 trans. Paul Mattick Jr. (1976): [Online]; Jairus Victor Grove, Savage Ecology: War and Geopolitics at the End of the World (2019), 77; Mona Ali, “Between Tragedy and Techno-Optimism: The New Climate Realpolitik,” War Ecology: A New Paradigm 2, 2022: [Online]

29. Ang natura mismo ang nipalihok sa seguridad sa geopolitikal na hinanduraw sa mga estado.
 

Buot hunahunaon, ang seguridad dili usa ka kamatuoran sa kinaiyahan apan hinuon ang katinuoran sa sibilisasyon. Sa laktod pagkaingon, ang kamatuoran sa kinaiyahan usa ka bahad, ug ang seguridad mitumaw kauban sa sibilisasyon aron suklan ang hulga gikan sa kinaiyahan. Usa ka mas lapad nga konsepto sa kahilwasan nga naglakip sa mga hulga gikan sa kalikopan kay magpagpalapad sad sa tradisyonal nga sanglitanan sa balanse sa gahum. Tungod sa kakulangan sa mga garantiya, ang kalinawan mahimatngon lang kung ang mga nagbangi nga kagrupohan sa mga nasud magmintinar og balanse sa gahum taliwa kanila. Ang ekwilibriyo ang ngalan sa dula hangtod karon susama lang kaniadto. Pero karon lakip na ang ekolohikal na salabutan kabahin niini, sato pa, ang balanse sa mga kanasuran batok sa kinaiya. Ang mga kalamibigitan sa kalikopan ug mga hulga batok sa nasudnong seguridad mahimong maliputon apan husay na katinuoran sumpay.
 

Kung ang nasudnong seguridad matunolan og kahulugan na mas lapad pa isip ang abilidad sa pagkontra sa mga bahad batok sa kinabuhi sa mga tawo, sa integridad sa teritoryo, ug ang kaluwasan sa mga nasudnong estado, kini molakip og mga dili-militar nga mga katalhogan sama sa polusyon, pagkaguba, o pagsulong sa kalikopan. Ang usa ka ekolohikal nga kadangarang sa pagtan-aw sa seguridad nagpamalandong og usa ka kalibutan nga adunay kaylap ug komplikado nga mga ahensiya. Ang unsay naa nato kay ang tanan nga anaa palibot ra nato, ug sigo rasad kini maingon nga laving mamugnaon sa iyang kaugalingon na magpahibuhi o buhat sa trabaho alang sa pagpahinabo sa seguridad. Seguro, kita pwede makipagbisog kontra anang mga kahikayan sa palibutan nga makapikal satong gusto. Pero ang mga pagpanginlabot na wala ka basa sa kalikopan ug di kaalyado sa kalibutan lagmit mapakyas og samot.
 

Ang Anthroposena mismo dili makalikay sa naunang konsepto sa geopolitika sa yuta o planetaryong systema. Tanan mga krisis niini geopolitikal na daan. Ang mga pagtagbo sa daghan na mga butang ug ang mga lawom nga proseso sa relasyon sa tibuok geograpiya usa ka porma sa pulitikal nga paghunahuna. Kining paghunahuna nagapasabot nga ang ekolohiya kay ang tanang butang nga naghatag og halapad nga talan-awon sa kalainan sa kalibutanong seguridad; total, kinahanglan ilakip ang ekolohikal kahilwasan sa mga konsiderasyon sa kasamtangang kinabuhi sa geopolitika. Wala tua didto ang makalilisang natura, apan nia dinhi ug kini siya usab dili malapasan tungod rasab sa mga kalihokan sa taw. Ang responsibilidad alang sa ekolohikong kahilwasan kanato gipahayag gamit ang teknolohikal ug magagamhanon pagkontrolar sa geopolitikong imahinaryo sa mga Estado imbis sa usa ka primitibong kamingawan o kalasangan. Ang geopolitikong ekolohiya, busa, naningkamot og hatag og makatarunganon nga pagsaysay sa kinabuhi niining mga pulitikong entidad, nga sama sa mga tawo masabtan na  rasyonal og mga binuhat. Subay sa ilang walay kahunongan nga kalihokan sa yuta diin ilang gipakita ang tanang klase sa mga tinguha ug magamhanong gawi para sa seguridad.

Michael Dillon, Politics of Security: Towards a Political Philosophy of Continental Thought (1996), 19; Klaus Dodds, Geopolitics: A Very Short Introduction (2007), 38; Jim MacNeill, et al. Beyond Interdependence, 70-1; Jairus Victor Grove, “Ecology as Critical Security Method,” Critical Studies on Security 2(3), 2014: 367-9; Savage Ecology, 38, 43; Simon Dalby, “Ecological Metaphors of Security: World Politics in the Biosphere,” Alternatives: Global, Local, Political 23(3), 1998: 314; Augusto Pinochet, Geopolitica trans. Liselotte Schwarzenberg Matthei (1981), 65-6

30.  Taryas sa seguridad karon di lang ang paghislong ug paggamit aning hybrididad sa mga hulga isip mga hiramenta.
 

    Gipasikay-an nga ang kontradiksyon anaa sa tanang mga proseso ug mga butang. Igsapayi, pananglitan, ang kontradiksyon taliwa sa natura ug tawo sa atong nahisgotan na. Ang mga kontradiksyon nagtalagpas sa tanan mga proseso gikan sa sinugdanan hangtod sa ilang katapusan. Dili lang ni usa ka teoritikal nga pagtuo. Tanan kontradiksyon moanggin sa uban laing kontradiksyon sa realidad. Walay hunong  ang paghimo og mga kontradiksyon tungod ini. Ug ning tanan na magkasumpaki na mga butang kay magkaugnay sad na butang. Wala lang sad sila nagkauban sa kahimtang ug takda, apan nag-ilahay pud sila og transpormar og usag usa. Busa ang balaod sa kontradiksyon sa tanan butang kay otro pud ang balaod sa panaghiusa sa mga magkasumpaki. Kana mao ang pundamental na balaod sa kinaiyahan ug busa ang pundamental na balaod sa panghunahuna.
 

Hibal-i ang kaaway tungod ang kaaway aduna say bahin sa pagdesidir sa sangputanan. Ang konsepto sa gabon-sa-gubat ug kabag-iran, na maoy kasagarang sentral sa mga organisadong panagbangi sa mga institusyonal nga mga entidad sama sa mga nasudnong estado, makita dinha sad sa kontradiksyon sa ekosistema ug sibilisasyon. Ang kaaway sa kining kaso mao ang Inhumano. Atong gipasabot ani kay ang tanan mga proseso o ahensya sa natura nga adunay aktibong gimbuhaton ngadto sa dynamiya sa tawhanong pamulitika gawas sa pagmediato o paguyon sa taw mismo. Mahitungod ini, ang mga kabatasanan nga gitahasan sa seguridad wala gisadya lang nga mga pasibong entidad. Kini maong mga kabatasanan magsalig dili ra sa ilang abilidad na mopersistir ilalom sa attrisyon gikan sa gabon sa gubat ug kabag-iran, kundi mosakat sab kanila isip mga hiramente aron mabuhi ilalom sa kawaly kasiguradoan, kasiguruhan, ug kalanganan. Sa estaduhanong hinabiay, kinanglan pahimusllan ang tanang butang ug ang unsay mapuslanon dili gayod tamayon.
 

Ang hybrididad sa kinaiya sa mga hybridong hulga sa Inhumano kontradiktoryo ug peligroso. Sa dagan sa labi ka halapad nga pakiglambisog sa gipahayag nga tinguha alang sa malahutayong pag-uswag ug sa aktwal nga pakigbisog alang sa tawhanong kinabuhi-an, ang geopolitikal na dominasyon sa kalibutan, ilabi na sa mga nasudnong aktor, kay nagkalig-on. Usa ka bag-ong aparo o kagamhanan sa ekolohiya ug geopolitika ang mitungha sagunson ini isip ang systema diin ang planetaryong yuta gipasaka ngadto sa makalangkobon na kasangkaaan. Ang gobyerno dili lang kinanglan atubangon ang iyang teritoryo, dominyo, ug ang iyang mga ginsakopan, apan sa pagkakaron ug hangtod kahangturan atubangon pud niya ang komplikado ug independente nga kamatuoran nga adunay kaugalingong mga balaod, mekanismo, reaksyon, regulasyon, ug kahimoan. Sato pa, usa ka bag-o ug lahi na realiad.
 

Daan namang integrado ang geopolitika sa mga proseso sa pagkigbisog para sa impormasyon, kahinguhaan, ug natura mismo. Pero ang modernong geopolitika sa pagkakaron kay makinaiyahanon og matawag sab ron nga ekolohikal tungod ang maong mga kabatasanan na iyang gikabalaka kay ekolohikal na mga sistema ug kini sila way kasiguraduhan ug gisangkiig og mga sangputanan nga wala gidamhan. Sa ato pa, ang seguridad niini mga kahimtang dili lang kabahin sa paglungtad ubos sa mga sangputanan kundi ang paggamit pud nila isip mga minamintinir na galamitonon nga pwede nato magamit batok satong mga kontra.

Mao Zedong, On Contradiction (1937), [Online]; Roderick Wallace, “How the Enemy Gets a Vote: Fog-of-war, Friction, and the Cultural Riverbanks of the Clausewitz Landscape,” The Journal of Defense Modeling and Simulation: Application, Methodology, Technology, 2020; Karl S. Zimmerer, Thomas J. Bassett, “Approaching Political Ecology: Society, Nature, and Scale in Human-Environment Studies,” Political Ecology: An Integrative Approach to Geography and Environment-Development Studies, 2003, 3-5; Michel Foucault, “Space, Knowledge and Power,” The Foucault Effect, ed. Paul Rabinow (1991), 242, Haider Khan, “Ecological Imperialism: A 21st Century Circuits Approach,” MPRA no. 116844, 2023: p. 16; Yanitsky Oleg Nikolaevich, “Ecology as a Global Geopolitical Issue,” International Journal of Political Science 4(1), 2018: 43, 46, 50

31. Kining mga ekolohikal na mga sistema kay mga nagkakalilisang na butang nga anaay taas nga lebel sa anomaliya.
 

    Walay natad ug patag na gawas sa ekolohikong sapayan. Hinumdumi na ang kinatas-ang kapusbuhat sa ekolohiya kay ang salabutan sa mga sangpotanan. Ang ekolohiya mitudlo nkanato og dawat sa katinuoran kabahin sa katibuk-an: kung adunay butang, nabutang pud kini sa palibot sa ubang mga butang. Nagapasabot kini nga ang saktong konsepto sa butang kay ang bahagyang obyekto taliwala sa uban lain mga nagtipun-og na bahagyang obyekto. Ingon niana milangkob kini sa usa ka naglagundok na katibuok-an. Ang mga miyembro sa maong katibuk-na di yano maihap ug di yano ma mapili-an. Modala kini sa panan-aw nga ang mga ekolohikal na entidad kay mga kalagnon nga mga butang. Ning mga ekolohikal na katibuk-an molapas, mohingapin, o molupig  pa sa mga oposisyon, naratibo, ug abstraktong kahunahunaan sa mamugna sa taw mismo.
 

Ang multiplisidad, instabilidad, ug diinilang kinaiya ang mikonstituwar sa kinauyokan sa mga ekolohikal na mga butang. Ang spektralidad ang timpla ra sa symbiotikong gingharian diin tanan butang kay ang unsa siya sa kaugalingon pero wala gihapon mitakdo sa unsa iyang kunohay kinaiya. Ang kalagnnog kabtangan sa mga entidad sa ekolohiya mohatag nato og katakos para makahunahuna og lagbaw pa sa unsay matawhanon isip ang dimensiyon na labing radikal na impersonal.
 

Ang Inhumano kay ang dominyong lawak sa makalilisang. Usa ni ka taas na anomaliya. Ang kabangis sa dili-tawhanon nagkahulogan og butang nga wala maandan og tipason kaayo nga dili na kini mahandurawan og porma sa salabutan sa tawo. Ang kining relasyon nato sa mga dili tawo ang tinuod na mohukom sa kapalaran sa katawhan. Ang politikong negosasyon ang una nga lakang aron makuha og usab ang mas taas nga mga antas sa ekolohikal nga kaubanan sa mga ekolohikal na kabutangan. Ultimo ang krisis sa kalikopan mao ang lawom tungkulin nga gipadayon sa dili-tawhanong kinaiyahan sa yuta  tungod kay ang tanang butang pareho nga anaa, apan wala sila nagalungtad og parehas. Ang kalangyawan kay ang kalainan ug kini anaa bisan asa. Ang ekolohiya ang nagatudlo kanato na makaamgo sa labing daghan na kadayuhanon og makalagnon na mga entidad nga na nangibabaw sa katawo og makatingalahanon matag adlaw.

Willis E. McNelly, The Dune Encyclopedia (1984), 493; Timothy Morton, Humankind: Solidarity with Nonhuman People (2017), 54-5, 96-8; Joseph E. Brenner, Abir U. Igamberdiev, Philosophy in Reality: A New Book of Changes (2020), 487;  Vladimir Safatle, “On the political power of inhuman: returning to the criticism of humanism through Antigone,” [Online]: 8-9; Gregory Stephen Marks, Falling Away from What Is Human: Thomas Pynchon and the Posthuman Gothic PhD. Diss., (2020), 20-1; Verso Books, “The Ontological is Political: An Interview with Timothy Morton,” 2017: [Online]; Ned Hettinger, “Valuing Naturalness in the Anthropocene,” Keeping the Wild eds. George Wuerthner, Eileen Crist, Tom Butler (2014), 178-9; Ian Bogost, Alien Phenomenology, Or What It’s Like to Be a Thing (2012), 11, 133-4

32. Pero dili sila masimpatiyahon sa bisag unsang mga porma sa pulitika nga nakasentro lang sa tawo.
 

    Pero maangin ba gyud ang pulitikong obyektohanon sa umaabot na kapanahonan satong ekolohikal nga kalisdanan? Ang ontolohiya makahimugna og pampulitika. Ug nagatuo kita nga aduna tay maginansiya na dako kung makuha nato og sakto ang atong ontolohiya. Wala ra ta nangutana kung unsa ba gayod ang tinuod na ekolohikanon sa karon kahimtang, kundi kung gi-unsa og gamit, gipahimo, ug gipahimuslan ang maong pulitikal na ontolohiya o mga ideya sa realidad. Sa atong kaso, naplagan nato nga ang mga dili-tawo nagdumala og mahinungdanon na mga kapusbuhat alang sa pag-estruktura sa unsay pulitikal para sa tawo. Ang mga butang nga dili-tawo labing mahinungdanon nga mga aktor sa pulitika upud. Ang pulitika nga nagabase sa Obyektohanon magpasiugda og mga isyung pulitikal na dili mabutyag og deretsohay. Ang bag-ong teoryang pulitika kinahanglan maghatag og mas dako kaundakan sa mga di-tawhanong entidad sulabi sa naandan sa miaging paghunahuna. ng mga butang, natural man o artipisyal, tawo o dili-tawo, kay parehas adunay autonomiya ngadto sa politika ug mosulod og mga kapisanan o panambigitan na politikal nga kinahanglan lang itukib ug di idahom sa katinuoray.
 

Ang atong unang konklusyon kay na ang politikong teorya kinanglan ibutang ubos sa pagpamalandong sa mga inanimadong mga obyekto sa mga pamaagi na wala nabuhat pa sa una. Dili kita angay masimpatiyahon sa bisag unsang tabas o porma sa pulitika nga nakasentro lang sa tawo, kay abig tanan politika kay matawhanon lang o ang produkto lang sa linihokan ug kasaysayan niya. Sukwahi, giila nato ang mga entidad sa matag sukod sa paglungtad nga dili matunaw o sapaw sa laing tawhanong konsiderasyon apan hinuon ang unsay modala niini. Ning mga butang sa politikanhong ekolohiya di ra kabahin kung matudlo man nato ang mga hinungdan sa mga enbayromental na problema mismo o dili, apan sa mga kasalikang pamaagi diin ang katilingban ug ekolohiya, pananglitan, kay makighan-ay og usa’g usa nga anaay mga problematikong sangputanan gumikan niini. Kabahin kini sa ontolohiya ug unsa ang mga ordenado ang gipalungtad susama ra sa tanan politika sa tinuod lang.
 

Aron masabtan ang mga butang o obyekto sa ekolohiya, kinanglan mahimung mangangayam kita sa mga asymetrikong symbiosis sa kanhing gihisgot na mga kalambigitan. Ang nagsinaunang kalibutanong-politika kay ang pakigbisog sa tawo batok sa dili taw ug ang pamaagi diin ang duha nakipagpormahay kanila duha. Nunot ini, mahimo kitang mga pilosopo sa pag-uswag padulong sa kakaplagan sa kung unsa kini. Ang tinuod na kapakyasan sa materyalismo misugod sa pinaggi hain nagdahom kini nga kahibalo kita sa tibuok kinabuhi sa materya. Hinunua, walay bisan kinsa ang nasayod sa kung unsa ang materya tuod. Parehas ra kini sa mga prosesong politikal, busa magpabiling gihapon na tinuod nga walay makaingon nga adunay siguradong kahibaloan ngadto sa mga butang sa politika. Sa pagkakaron,  ang kasugyotan sa Antroposena nahiusa sa atong kapanginahanglan og bag-ong geopolitika nga gikaraterisado sa mga hunahuna kabahin sa mga kanunayong malihokon na responsibilidad ug katungdanan alang sa planeta, yutaan, ug kalibutangong kadaitnan. Ang-ang ang geopolitika kabahin gyud mismo sa giunsa nato og kahibaw sa kalibutan, ug busa sa mga asymetrikong symbiosis sa kinabuhi mismo sa materya, ug ang permanenteng ka walay balanse sa kinabuhi sa tawo ug natura. Sa samang higayon, atong gipatigbabaw nga ang geopolitika sa panahon sa Antroposena nakaamgo sa dili komportable nga pakigkahiusa kananto sa Inhumano ug ang padayong katalagman nga gipahamtang niini sa kinabuhi sa tawo.

Tim Forsyth, “Political ecology and ontology: Is literal critical realism the answer? A response to Knudsen,” Journal of Political Ecology 30(1), 2023: 191-4; Graham Harman, Object-Oriented Ontology: A New Theory of Everything (2017), 12, 106, 135-6, 144-6, 260; Immaterialism: Objects and Social Theory (2016), 16, 117; Bruno Latour, 4; Angela Last, “We Are the World? Anthropocene Cultural Production between Geopoetics and Geopolitics,” Theory, Culture & Society 34(2), 2015: 148-9, 162; Christian Thorne, “To the Political Ontologist,” Dark Trajectories: Politics of the Outside, Johnson ed., (2013), 99; Simon Dalby, “The geopolitics of climate change,” Presentation at the Association of American Geographers Annual Meeting Los Angeles, 2013

33. Ang unsa di nato mamatyag kay ning mga hyperobyekto isig nagtitibuok og sinagukom na entidades nga nagsugid sa planetaryong panghitaboan.
 

    Ang ontolohiya pareho nga mahinungdanon ug makapangutanhanon, pareho ra nga dili malikayan ug walay sukaranan, tungod kay ang mga Butang ang mas una pa sa tanan. Ang mga Butang nagpagawas og lawak ug takna, tininuod ug matalinhagan, sama sa ilang pagpagawas sa kawsalidad. Ang ontolohikal nga pulitikanhong panghunahuna nagtinguha alang sa normatibong pag-angkon base sa maong mga butang. Kini pud kay walay usa ka pundasyon na katukoran aron makabutyag og mga pulitikong kaangkonan na wala ga salig og mga pilosopikong sinulatan apan hinuon sa paglungtad sa mga butang lamang. Ang pulitikanhong ontolohiya kay kritikal ug preskriptibo nga walay absolutong mga gimbasehan. Kinahanglan nga magbukas kini sa mga radikal nga kontingensiya sa pulitikal nga panghitabo. Kinahanglan kini makahimatngon nga ang mga pulitikong subyekto kay mahatag ra gikan sa mga pulitikogn akto. Buot ipasabot, ang linihokan sa mga Butang mismo ang mopaila sa politikong panghitabo. Sugod gikan aning nagkadaiyang kontingensiya sa kabutangan sa kalibutan, daghang mga porma sa politika ang mahimo. Ang pulitikal nga ontolohiya mao ang pagtuon sa mga pulitikal nga pusta sa mga Butang. Ning paghunahuna sa pulitikal kay ang pagtubag sa mga di malikayan na mga eksigensiya; mao kini ang paghunahuna sa politikal pinaagi sa kamadalianay sa onotolohikal na pangutana. Ang batakang ideya dinhi mao kay naay wala napaniid na sayop sa atong konseptwalisasyon sa kinaraang ontolohiya. Nakapanunoran nato nga aduna diay lawom ug problematikong mga Butang nga gitawag Hyperobyekto.
 

Ang kaugmaon mobukad kung atong tagdon ang mga linalang nga masuta sa kapanahonan sa ekolohikal nga emerhensya. Ang kahibaloan sa hyperobyektong Yuta ug biospera ang naghatag kanato og palaaboton nga dili mahilabtan og usab. Sa pagsabot aning mga hyperobyekto, ang paghunahuna sa tawo moyamar og katingad-an nga mga linalang sa sosyal, sikolohikal, ug pilosopikal nga kalawakan na mohulag sa kalibutan sa tawo. Mga hyperobyekto nagtumong og mga butang nga dako kaayo na giapodapod sa lawak  ug takna tandi relatibo sa tawo. Mopilit kini sa tanang mga linalang nga nanglabot kanila. Sa kapanuigan sa ekolohikal na kamadalian, ang atong ontolohikal na kabanlagan o pagkalibat kay ang mga omnipresenteng planetaryong entidad nga nagasalaysay sa mga makagagahom ug mabisogon na planetaryong panghitabo. Dugang pa, imporante ibutyag og apil nga ang tanan hyperobjek kay otro mga hyperstisyon. Mga nagpatinunuod sa ilang kaugalingon na mga propesiya. Ang ideya nila mismo kay nagpatinuod sa ilang katinuoran.
 

Ang mga hyperobjek kay mapiguson. Nipugos sila nato na mohunahuna og ekolohikanon. Kinanglan nato iaklimado ang atong kaugalingon sa kamatuoran nga ang mga hyperobyekto kay giinat og lugway sa lawak ug takan og halapad kaayo nga halos imposible silang hawiran sa imong hunahuna. Makadumalayon ug makakagahum sila og maayo aron makapahimutang og relatibistikong epekto sa atong panglantaw. Ning mga hyperobyekto nipugos nato og pagdumala kanila sa mga espisipikong pamaagi, pero imposible sila madumala og husto. Kini sila kanunay nagsaysay sa dinamika sa mga panghitabo sa planeta tungod kabahin sila sa kinaiyahan ug usa ka planetaryong entidad busa kanunay sila anaa bisan pa man na lain-lain ang gidaghanon sa ilang konsentrasyon dinhi sa yuta. Dili sila inpinito, apan perteng dakoa nila nga mapalaw ug mapildi atong alimpatakan nila. Ang kalibutan wala gibahinbahinan og pantay-pantay aning mga butang. Mismo ang paglungtad sa mga hyperobyekto usa ka pulitikal nga emerhensya tungod dili sila katumbas og gibug-aton sa uban. Sa kinaiya sa ekolohikal na pagkasayod, ang konsepto sa mga hyperobjek ang tinubdan sa kabalisa. Mas daghang kasayoran ang atong makuha kabahin sa hyperobjek, mas samut mahimong kalibogan ug makalilisang kini.

Clayton Chin, “Just What Is Ontological Political Theory Meant to Do? The Method and Practice of William E. Connolly,” Sage Journals 69(4): 2020: 3-4; Martin Saar, “What Is Political Ontology?” Krisis 1 (2012): 80-1; Mathew Abbott, Figure of This World: Agamben and the Question of Political Ontology (2014), 14-7; Timothy Morton, Hyperobjects: Philosophy and Ecology After the End of the World (2013), 1, 31, 48, 53-58, 64, 70, 100; “Everything We Need: Scarcity, Scale, Hyperobjects,” Architectural Design 82(4), 2012: 78-81; Reza Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials (2008), 35, 85; Antti Saari & John Mullen, “Dark Places: Environmental Education Research in a World of Hyperobjects,” Environmental Education Research, 2018: 6; Graham Harman, Object-Oriented Ontology, 134; Guerilla Metaphysics: Phenomenology and the Carpentry of Things (2005), 6

 

34. Ang Antroposena sinyas sa makakatuigan na kausban sa geopolitika isip ang obertura sa pag-negosyar para sa kaugmaon.
 

Sa paghingalan satong kapanuig og Antropoceno nagapasabot nga ato nang gibiyaan ang panahon sa Holoceno. Sinyales kini sa dagkong kausaban sa matawhanong kahimtang. Nasayod na ang tanan nga ang Antroposena di lang kabahin sa taw ug sa unsay ilang gibuhat sa kalibutan kondili kabahin kini sa kalibutan ug unsa iyang gihuhat ngadto sa iyang kaugalingon pinaagi gikan sa mga taw. Ang maong katuigan nagabutyag og mga suliran na ginasusihan nga gihinungdan sa katawhan, makasipala sa taw,  ug kunohay masulbab sa taw. Madapaton kini na konsepto isip hamubo na salabutan alang sa kalibutanong kausaban diin imposible tratohon murag inadlaw-adlaw lang. Hinuon ang nahinayod og hitabo sa karong siglo sa Antropoceno kay di ang malikayan nga nagsiuna geopolitikanhong pagpanamkon sa yuta.
 

Paaron-aron ang kalibutanong paghunahuna karon og tago sa geopolitika nga mopabuhi og siyentipikong kahingawa. Ang integrasyon sa ekolohiya ug sibilisayon di ra kaamgiran kundi metapisikal na geo-politika. Mao kini ang kondisyon sa posibilidad aron masabtan ang mga planetaryong proseso isip politikanhon. Kasagaran bayluon og gamit ang pulong na geopolitika sa bisan unsa klaseng estadistahan, pero atong gilalisan kay nga ang mahinungdanon na geopolitika kay ang multidimensyonal na karakater sa planetaryong kinabuhi diin asa ang politika mismo makit-an. Sato pa, nahimong obertura alang sa paghimamat sa diplomatiko ug estratihikong relasyon sa taw uban sa kinaiyahan ang geopolitika. Ug ang politikong geograpo pwede motalinggikit og taud sa iyang igtatan-aw ngadto sa maong katalian diin nagasalig ang mga nasud aron matagad ang katunhayan, kabulahanan, ug kahilwasan pud kanila.
 

Malisod ang krisis na milunod sa kalibutan. Apan dunay usa ka butang na tin-aw: ang kalikopan nanglabot kanilang tanan. Ang yuta gi-markahan og husto sa taw pero di sa pagsabot na ang yuta nahimo nang humanisado. Apan nga ang yuta mismo ang nagpabilin nga inhumano kay ang tinubdan nuon satong kahigwaos. Sa kasayoran sa tanan, ang Antropoceno ang geolohikong katuigan sa pagkakaron diin ang tawo miguho og labing dakong epekto ngadto sa kalibutan ug sa iyang mga processo hangtod sa punto na magkaindigan o magmanag-atbang kini sa mga magagahom na mga pwersa sa natura susama lang sa klima. Atol nining kapanahonan sa pagkakaron sa ekolohikal na kamadalian, nagatubang kita og nagkadaghang mga suliran gumikan sa mga hyperobjek hilabi na lakip ang kalibutanong pag-init ug ang pagtungha sa katawhan isip saring geopisikal na pwersa nunot sa konsepto sa Antroposena. Ipagpangisip ang planeta sa kinatibuk-an isig uban sa iyang makinaryang panggubat ug likidnong ginghipaspason nga adunay tahor na astrolohikal na impluwensya sa ikaluluy-on og gagmay na mga taw.

Thomas Nail, Theory of the Earth (2021), 2; Simon Dalby, “Rethinking Geopolitics: Climate Security in the Anthropocene,” Global Policy 5(1), 2014: 4; Richard T. Corlett, “The Anthropocene Concept in Ecology and Conservation,” Trends in Ecology & Evolution 30(1), 2015: 39; Jairus Victor Grove, Savage Ecology, 38, 40; Raymond Aron, Peace and War: A Theory of International Relations (2017), 191; Giulio Boccaletti, “The Geopolitics of Environmental Challenges,” March 01, 2017: [Online]; Marcello Tance, “History of Geography and History of Philosophy: Convergences, Affinities, and Loans,” 27; Timothy Morton, “Victorian Hyperobjects,” Nineteenth-Century Contexts 36(5), 2014: 489

35. Insostenible na ang miaging pamilyar nga tawhanong pamulitika tungod sa sinugatang krisis isip usa ka duwang way katapusan. 
 

Ang ekolohikal na kahugnoan himuong insostenible ang mga naandan na mga antroposentrikong sistema. Apan ang pagkahinungdanon sa matawhanong pamulitika kay makahibudgnanan ug pasubali imbis pamilyar og asumir. Ang kalisdanan satong kaugamon wala nagapasabot sa kalisod sa kaugmaon mismo. Mas maayo sabtan ang geopolitikong antropoceno isip ang pag-usisa o paghibalag ning mga planetaryong plataporma ug pihong konpigurasyon padulong sa mga epekto sa gubernamentalidad. Ang kapurokan sa mga hyperobyekto nag-entrekrusado og usag usa ubos sa inter-obhektibong konpigurasyon sa lawak. Busa, ang katalagman na kanhi lokal kay karon tingali global. Apan wala silay kaugalingong politika, balaud, ekonomiya, o kultura sa tradisyunal na pagsabot gawas nalang sa immanenteng mga proseso sa kalibutan mismo. Atong krisis kay tua sa natad sa mga hyperobjek. Ug ning lawak sa mga hyperobjekto ang pulitikal na krisis na pirmi mahulong nga ehersisyo sa prayoritisasyon diin ang kulang nalang nato kay oras. Tungod wa natay lugar sa realidad, sato pa, wa nasab tay oras nabilin. Panghulagway niini kay ang ekolohikal na katalagman. Ang resulta kay ang historikal na kasinati-an sa tawo dinhi sa yuta gihatagan og tinuod na kataposan. Buot pasabot, ang paghunahuna kabahin sa kalibutan kung mahitabo ba kini ‘ngadto’ sa taw o ‘para’ sa taw kay ang kompresa sa geopolitika.
 

Alangan naman ang pag-asoy sa Antroposena nagabutyag pa og mas daghan kaysa sa kada talagsa o panagtingob na mga sangputanan sa enbayromental na kausban. Nagapamalandong kini og bag-ong katinuoran diin ang mga katawhan, mga butang, materya, ug mga linalang nagsalungatan ubos sa mga kumplikadong pagkadugtong kanila. Ang tradisyunal na mga miditasyon sa metapisika  napayhag na. Sa kamatuoran, nagapuyo kita sa mga habitasyon sa naglain-lain mga realidad nga adunay lain-lain na lohika. Mas katukma-on og sulti nga ang taw nipagawas og numerosong mga obyekto sa pinila ka mga kalisang ug katahom. Maamgo nga adunay mga di tawhanong mga entidad nga walay kapantay sa ka dako ug ka kusgan tandi batok sa taw ug isig resulta ini ang realiad sa taw na sikop ilalom kanila. Walay eskapo gikan aning situwasyona. Labing importante, walay say banwa nga luwas sa gahum nila. Ang ekolohikal na geopolitika kay ang lugar ug panahon nga nangalabot sa di igwalis nga pagapod-apod sa risgo sa mga hyperobjek tabok sa mga populasyon ug banwa sa lawak ug takna. Sa tinuod lang dili kita makapili sa maong dula. Dili sab kita makapili sa kung ganahan man ta moduwa o dili. Dili sad ta ka pili kung unsay katapusan o sinugdanan sa duwa. Batok sa mga hyperobyekto, nagdula kita dili aron matiwas nato ang dula tungod kahibalo ta nga sa kinabuhi walay mananaog og talunan gawas nalang sa kinsay nabiling nga buhi pa.

Benjamin H. Bratton, “Some Trace Effects of the Post-Anthropocene: On Accelerationist Geopolitical Aesthetics,” e-flux 46, 2013: [Online]; Eric Parren, “The Emerging Post-Anthropocene,” The Art of Ethics in the Information Society eds. Liisa Janssens (2016), 114; Matthew A. Taylor, Priscilla Wald, “Xenopolitics,” American Quarterly 71(3), 2019: 896-901; Daniel Deudney, Dark Skies, xix; Cameron Harrington, “The Ends of the World: International Relations and the Anthropocene,” Millennium: Journal of International Studies 44(3), 2016: 5; Graham Harman, Guerilla Metaphysics, 254-6; Timothy Morton, Hyperobjects, 115, 130, 140; Simon Sinke, The Infinite Game (2019), p. 13-30

36. Unsa man gani pwede itinoon nga solusyon kintahay sa problema kay usa rasab ka katinuoran nga madugta.
 

Hano pa man nga ang pilosopiya karon di pa makauyon sa dayuhang natura nga makalilisang? Tungod ang natura di kinanglan korelado sa akto sa hunahuna. Walay rason ang bisan unsang butang aron magpabilin kini sa unsa sila pirmi. Ang regularidad sa natura analogo sa katalingbanong regularidad. Bastante ang maong regularidad aron mapermisohan ang atong inadlaw-adlaw nga kinabuhi, apan dili gihapon kini matagna aron malikayan nato og husto ang kinalit na mga katalagman gikan sa natura. Kinaiya sa kinaiyahan na walay rason ang tanan butang kaniya aron kini maingani man gani  o di. Ang kining pangagpas mobuhi nato sa estabilidad sa empirikal na mga makanunayon paagi sa pagpatigbabaw kanato sa intelisableng kaguliyang o kayagawan nga nagpailalom sa matag usa ka butang sa natura. Samtang makita og klaro ang regularidad makita o gani masinati usab og dungan nga walay rason aron kini di pwedi tingali mausab puhon.
 

Pamatuohi nga ang unsa man gani pwede itinoon nga solusyon kintahay sa problemang ekolohikal kay usa ra ka katinuoran, kon tinuod man gani, nga pwede malata o mamatay independente kanato. Matukib ra sa siyensya ang spekulatibo ug hypotetikal nga pag-angkat sa mga repormulasyon sa kalibutan, apan makit-an usab niini ang kawalay rason para sa bisan unsang realidad o konpigurasyon sa kalibutan na pwede mapugos. Mismo ang siyensya gusto mohudyat na makakaplag kita sa asa ang tinubdan sa iyang kauglingong absolutismo. Ang ontolohikal na kontingensya o ang kontingensya sa kalibotan mismo angay ra sabton dili isip nga banta batok sa atong rasyonalidad o blima na kinanglan sulbaraon og dali-dali, apan, sukwahi mao kini ang nigama sa atong ideya sa kamatuoran.
 

Gi-unsa nato og sabot ang kalibotan ug gi-unsa nato og usab ang kalibotan base sa atong sabot niini pirmi gihimbisan. Ang unsay mobusikad kay maabtikon na proseso nga di kabahin sa pag-imposar og kapanimbangan kundi ang pagpuli sa oposisyon tali sa kahan-ayan ug kaguliyang sa tawhanong talan-awon ug ipagailhon nga ang kuno nagtugaw na mga sangputanan sa atong teknolohikal na kabatid wala nagalangkob og pagsupak sa implusa na mokontrolar ug mopridiktar. Ning kaamgohan mismo ang moambit kanato aron dili lang yano dawaton ang kalibotan sa atong unang pagkakita niini tungod wala gayod bisan usa nga gihalad og libre para nato kundi kanunay nuon gimugna pa daan alang kanato. Di ni pangutana sa kabalidohan sa atong paghunahuna sukwahi sa hiniangkong independenteng realidad, apan pangutana sa intensidad sa pag-ehersisyo satong pangutok kabahin sa katinuoran. Ang politikal na kalibutan sa labing dagkong mga di-tawhanong mga entidad nga modasig og pugong sa mga lihok sa tawhanon ug ang nagpugos kanato og hunahuna og lain usab. Ang importante kay ang pagpalugdang sa ka kusog sa tawo kontra sa mga di-taw ug ang paghukom sa mga klase sa mga relasyon na mapolitikanhong primero taliwala kanila. Ang kaugmaon sa politikal kay ekolohikal sa kadugayan na ang dili taw kay katuohan na suod na parte sa espasyo sa geopolitika sa tawo.

Paul J. Ennis, Continental Realism (2011), p. 50; Quentin Meillassoux, Science Fiction and Extro-science Fiction trans. Alyosha Edlebi (2015), 38; After Finitude: An Essay on the Necessity of Contingency (2009), 28, 36, 60, 85, 117; Maurice Merleau-Ponty, Phenomenology of Perception trans. Donald A. Landes (2012), 459; Ray Brassier, “Prometheanism and Its Critics,” #Accelerate: The Accelerationist Reader ed. Robin Mackay (2014), 485-6; “Accelerationism,” 2010: [Online]; Graham Harman, “Malabou’s Political Critique of Speculative Realism,” Open Philosophy 4, 2021: 94, 102-3

 

37. Gihikayod og suwat usab ang geograpiya mismo niining peligro gikan sa ekolohikal na krisis.
 

Ang nagtalidungang krisis kuyog sa atong ekolohikal na katuigan kay mga predikamento sa atong artipisyal o salingkapaw na ekolohikal nga miusab sa biospera mismo og kamahinungdanong paagi. Di na igsayorang ang kinaiyahan na tua didto siparar sa katawhan kundi tua na dinhi ug hunob sa ilang mga artipisyal na ekolohiya. Ang mga hagit batok sa seguridad, nga dugay nang opisyo sa displina sa kanasuranong kadugtongan, sabog nang ginadamhan nga ang mga banta niini kay gawas sa mga estado ug ang iyang salingkapaw na ekolohiya. Apan sa kaso sa enbayromento, klaro nga ang kanang pagsabot kay sayop tungod ang mga sangputanan sa industryal na produksyon, ang pagpanag-iya sa mga kahinguhaan, ug ang panagbalhin sa mga populasyon mismo ang kawsa sa mga kabalaka kontra sa estaduhanong kahilawasan sa sugod pa lang. Di na tingali mistil ingnon na dungan sa artipisyal na ekolohiya ang artipisyal na geograpiya. Pero di unta nato basolon ang sibilisayon o teknolohiya sa pagpahimtang sa dambuhala na eksistensyal na risgo kay tungod ang kapakyasan sa paglambo o ugmad og teknolohikal na sibilisayon kay kini motunol usab og kaugalingon na eksistensyal na risgo na lagmit mas makalilisang tungod mas sigurado na nuon ang atong kawad-onan.
 

Gitrabahuan og usab ang tibuok kalibutanong geograpiya sa risgo gikan sa kalimuhagan ngadto sa seguridad sa klima. Ang geopolitika, kun sa una kay kabahin lang sa paagi diin ang mga gamhanan puwersa isip nasud, kay huon ra karon kabahin sa tinuod na mga gamhanang puwersa gawas nalang sa mga nasud. Mahitungod na kini sa paghinamdam sa mga balaud o latid sa planetaryong systema nga modala kanato sa atong umaabot. Ang pinakabuod o kinapusoran sa bag-ong ekolohikal na geopolitika kay dili ang mga gubat sa mga kanasuran apan kundi ilang mga hinanali-ay na mga palisiya nga ilang gipanggamit aron planohon ang ilang kaugmaon gawas sa mga tradisyunal na alatimanon sa dramatikanhong politika. Ang geopolitika dili na lang basta nagpasabot og patag ug sinkroniko nga lokalidad apan hinuon pinatuybo ug asymetriko na globalidad. Siyempre, walay sayon nga mga tubag sa pangutana kung unsaon pag-angkon og eksperinsiya alang sa pagdumala ning mga pwersa sa Yuta. Halos bisan unsang estratehiyang gamiton aron madumala ang kalibutanong systema kay dili upud husto na planetaryong paggamhan. Tanan kaalinlangan kay kadultanan.
 

Kana mao ang pagkahimugso sa bag-ong salabutan kanadto sa risgo gitali apas sa systematikong pagtratar sa mga kadutlanan, pahimagno, ug inseguridad aghat og inila gikan sa modernisasyon mismo. Sukwahi sa una, karon ang mga hagit sa seguridad manambigit o nangalabot og mga makahahadlok na mga puwersa sa kinaiyahan ug globalisasyon sa geopolitikong kadudahan, ug mao kini sa tinuod lang ang ikahulugan sa modernidad. Nunot ini, ang respeto sa nasudnong soberantiya di lehitimong pamalibad sa kapakyasan na mokuha og kamatang kasukwahi-an batok sa mga eksistensyal na mga hulga. Busa, kinahanglan himatngonan sa tanan pangagamhanan ang kalagmitan nga dunay mga kaso diin ang usa ka kusgan nga mga nasud o katinigoman kanila molihok og kahinaboan og iyaha para sa ilang kaugalingong kaayohan. Kini mao usahay kinanglan buhaton og preemptibo, busa, ang-ang mosupak kini sa uban ug mahulog na kasumpakian sa soberantiya sa lain soberanong katilingban. Dili kini yano-yanohon og buhat, apan ang responsibilidad di matinalikdan. Ang interbensyon o pagpanginlabot, sa karong panahon sa way katapusang krisis, unta ra labi ka masangpoton aron mapagamyan ang mga bahad sa makauyonon na lebel gamit lang ang pwersa na kinahanglan aron kini mahitabo og di samot pa niini. Apan ang mga kahigayonan sa mga posibleng interbensyon perteng lapara. Sa kasamtangan, di kita manganti og higayon aning situwasyona diin lisud na mga desisyon ra ang angayan buhaton, pero importante gihapon nga mapagpabilin tag lawak alang sa maong detalye kung maabot man ang oras. Tingali daghan pang mga lakbang na wala pa mahunahunaan. Busa ang komprehensibo pagpaniid sa mga posibilidad ang kuwang nato isig ka tawo. Pero ang pagdumala sa mga risgo sa mga peligro gikan sa ekolohikal na krisis kay mapamatud-an nga ang masangpoton na geopolitkong sakna sumpay na mismo sa problema sa geograpiya.

Simon Dalby, “Anthropocene Geopolitics: Globalization, Empire, Environment and Critique,” Geography Compass 1(1), 2007: 111-3; “Rethinking Geopolitics,”: 6-8; Nigel Clark, “Geo-politics and the Disaster of the Anthropocene,” The Sociological Review 62(1), 2014: p. 24-6; Ulrich Beck, Risk Society, 20-2; Nick Bostrom, “Existential Risk: Analyzing Human Extinction Scenarios and Related Hazards,” Journal of Evolution and Technology 9, 2002: p. 20-2; Sebastian Farquhar et al., Existential Risk: Diplomacy and Governance (2017), 3, 33

 

38. Hunahunaa nuon ang kinaiyahan isip malalangong kagub-anan na sakbang pirming nagpildi sa tawo.
 

Kada entidad sa kalibutan adunay iyang kaugalingong panatanawan bali ug ang matag aktwal na entidad kay kato na anaa nangalabot sa lain mga butang. Tanang butang motigok aron mogama og laing butang. Para hunahunaon nato na kita makahimo tiwas sa natura kay dakong kamapahitas-on lang. Ang natura ray motiwas sa iyang kaugalingon. Unta usbon nato og hunahuna ang atong relasyon sa kalibutan isip usa ka ekstensiyon sa natura hinoon. Ang natura kay konseptwal ug pisikal na halili o radikal na ka pagkalangyaw nga dili nato malaoman og preserba. Di ta pul-an og ingon og balik-balik na ang kinaiyahan mismo kay ang proseso sa kreatibong kagub-anan. Nagapagpahirit kita sa mga proseso diin ang iyang mga elemento nangalabot og perteng lagyo na panahon aron mabutyag iyang tinuod na mga kagawian ug ultimong epekto. Walay punto na iprenda ang pasundayag sa maong mga proseso sa usa ra ka takna. Kinahanglan nato hukman ang iyang kahimoan sa pagbuklad niini sa dagan sa panahon lahos sa mga dekada o katuigan. Bisan unsang systema sa tawo na di mapahimuslan ang matag posibilidad sa kamaayohan nila sulod sa hustong oras kay, sa kadugayan, pirming malupigan sa systema sa natura na walay didlayin sa iyang kagub-anan o di mahatagan og talamdagan kon kauns-a kini mapatuman.

 

Pamalandunga nga ang natura isip lugar diin asa buot hunahunaon kita mingtahan sa atong gahum. Pero ayaw ibutang sa imong alimpatakan ang panahom sa natura isip awaaw na kamingawan. Apan walay parte sa natura na motahan sa iyang gahum para lang kanato kon sanglit ang tibuok planeta mismo kay kalasanon ug pirmi magpahayag sa di tawhanong kalibutan sa mga Butang. Busa, ang kinaiyahan isip malalangong kagub-anan na pirming nagpildi sa tawo. Ang kalikopan ang pamatud-an na ang tawo ra di ang naay gahum ug presensya sa uniberso. Tanan natura kay mobalikos sa daotan tungod ini. Pananglitan, ang klima walay pakialam sa tawhanong ahensya. Ang  lampingas ug lagarat nga tubag sa klima ug kalikopan kanunay masaksihan sa taw. Ug kini pamatuod sa makatalagmaong nga panimawus gikan sa ekolohikal na kalaglagan kontra sa tawhanong kasaysayan. Parte rang mapamatud-an ang pundamental na paghusga nga ang taw kay antipatiko, dili angay, ug dili haom sa natural na kalaglagan gikan sa ekolohiyal na kahadlokan samtang dili pa siya katumbas na makagagahom sa natura mismo. Daghan sa mga ekolohikal na kalamidad baharan sa yuta, dagat, ug himpapawid og otro kani silang nagkaylap sa ilang kaugalingon. Ang kakuyaw kay normal na estato sa situwasyon diin tanan butang mosangpot sa tanan lain. Maandan ra ang kining kahadlok kon asa tanan moapekta sa tanan laing butang bisag asa og bisan kanus-a, apan ang sibilisayon sa tawo naa diri ug wala didto. Ang pangimbisog sa tawhanong seguridad, nga husga nato ang tinubdan sa geopolitika, sangpotanan ra sa kasayoran nga makaplag nato nga naa kita sa uniberso sa mga Butang. Ang taw anaa sa damurhaw na kalibutan ug ang pahunpahong kinutoban sa kalibutan sa mga butang isig usa sa mga butang na adunay lalum na alatimanon sa mismong kalibutan.

Steven Shaviro, The Universe of Things: On Speculative Realism (2016), 61-2; Alfred North Whitehead, Process and Reality (1929), 50; Rebecca A. Giggs, The Rise of the Edge: New Thresholds of the Ecological Uncanny (2010), 44; Joseph A. Schumpeter, Capitalism, Socialism and Democracy ed. Richard Swedberg (1976), 83; William Cronon, “The Trouble with Wilderness: Or, Getting Back to the Wrong Nature,” Environmental History 1(1), 1996: 23-5; Ignas Šatkauskas, “Where is the Great Outdoors of Meillassoux’s Speculative Materialism?,” Open Philosophy 3, 2020: 107, 111; Marshall McLuhan, The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man (1962), 32; Ludwig Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus, 5.632; Quentin Meillassoux, “The Contingency of the Laws of Nature,” trans. Robin Mackay Environment and Planning D: Society and Space 30(2), 2012: 332-4; Pentti Linkola, Can Life Prevail?, 128

39.  Ang tumong sa ekolohiya para sa mga tawo kay dili parehas sa tumong sa ekoloiya sa dili tawo.
 

Ang politikal na ekolohiya wala gayod nagdangop nga panalipdan ang kinaiyahan. Mas dako pa ang iyang gibuhat kaysa ana. Gituldo sa politikanhong ekolohiya na ang tumong sa ekolohiya para sa mga taw dili parehas sa tumong sa ekolohiya para sa dili tawo. Pananglitan lang, ang tumong sa ekolohiya sa mga dili taw kay thermodynamiks, pero ang katuoyan sa ekolohiya sa tawo kay politika. Gisuspenso kaniya ang atong mga kasiguradoang alamag kabahin sa kaayuhan sa taw ug dili tawo o gani ang ilang mga katapusan o galamiton. Pero ang politkong ekolohiya wala nakahibalo sa unsay makahumo o dili makahimo sa systema. Wala siya kahibaw kon unsa angay konektado ug unsay dili. Ang kasumpayan sa ekolohikal na krisis kay ni-apil pud sa panginahanglan para sa politika sa siyensya. Ang politika kay di usa ka ginsakopan, pero usa ka klase sa kalabotan. Tungod walay siyensya na walay kalambigitan sa lain siyensya o gani sa laing butang, anaay dako na kalainan kun kini mahipalgan na politikong kadugtongan. Ang politikal na ekolohiya nagkigsultihanay kabahin sa mga halapad na mga puwersa sa palibot kanato na dili makita apan kinahanglan gihapon hisabton tungod impunto dili sila matutokan.
 

Busa ang pag-ekolohisar para sa taw isip siyensya kay ang paggama og mga pamaagi nga matuhoran ang mga saplid o pamukot sa labi ka makagagahom na mga Butang pareha sa kalibutanong pag-init ug kausaban sa klima na modemanda og bag-ong politikong aktibidad. Mga relasyon kini na mohaom sa uban lain na sakubos nila. Apan ang tumong sa ekolohiya para sa mga taw kay di pareho sa ekolohiya para sa dili taw. Hinunua ang pulos sa ekolohiya para sa taw kay ang paghikayod sa kasaysayan diin imposible mahitabo ang total na separasyon sa taw sa kinabuhi dungan sa natura. Buot ipasabot ang tumong sa ekolohiya kay malikayan ang atong ekstinksyon. Wala ta kahibalo unsa ang tumong sa ekolohiya para sa mga dili taw pero na malikayan ang kapaphaan sa taw siguro dili katungdanan kanila. Ang kosmos ug ang iyang potensyalidad impunto ang ganti ug ang pusta. Ang kahikayan sa kalibotan ang premyo ug ang itanyag. Ang kalibutan matibawas satong politika ug ang atong politika motapos sa kalibutan. Ang politika maalinlangan kon walay kalibutan, sato pa, kung walay mga butang na mabutyag og tino kon unsa ang gipatumong sa kalibutan. Pero mura ang kalibutan mismo ang mobabag sa mga politika sa iyang katapusan.
 

Mga kosmikong butang kay sige og supak sa katawhan sa kadugayan kun di man gani deresto dayon. Samtang dili sila sa kada kaso na makita daotan na mga butang, ang kining mga butanga hilig mahimong pinaka malab-as o kanukay na mga butang na supak sa taw. Mao ni ang mga hyperobjek. Sila kay mga butang na motipon-og og tukab sa natura sa unsa siya sa tinuod. Aron maingon kining butanga na kosmiko kay kinahanglan kini na lampas o ma-hyper. Matag butang hinuon kay utro nga makalilisang ilalom sa pagkupot sa natura isig uban satong mga ontolohikal na kaaway. Busa, ang kabalit-aran sa tumong sa ekolohiya kay dili ang pagprotekta sa kinaiyahan kontra sa mga tawo kundi ang pagpanalipod sa mga tawo kontra sa mga kinagamhang mga pangkosmikong butang. Ang katuyoan niining ontolohikal na natad taliwala sa mga Butang kay aron adunay garantiya nga ang tawo magkatungka sa mga dili taw sa kasaysayan ug diin asa ang usa dili molabag sa usa.

Bruno Latour, “A Plea for Earthly Science,” New Social Connections: Socioology's Subjects and Objects eds. Judith Burnett, Syd Jeffers, Graham Thomas (2007), p. 8; “To Modernize or To Ecologize? That Is Question,” Remaking Reality: Nature at the Millenium eds. Bruce Braun, Noel Castree (1998), 19-20, 34, “Whose Cosmos, Which Cosmopolitics? Comments on the Peace Terms of Ulrich Beck,” Common Knowledge 10(3), 2004: 453, 455-6; John Tresch, “Technological World-Pictures: Cosmic Things and Cosmograms,” Isis 98(1), 2007: 89, 92; Laura Hudson, “At the End of the World, It’s Hyperobjects All the Way Down,” Wired 2021: [Online]; Frédéric Neyrat, The Unconstructable Earth: An Ecology of Separation (2018), 57, 102

40. Mga hyperobjek kay mas bug-at pa kaysa sa realidad ug wagtangon kini niya unya.

    

Sa sinugdanan pa lang, ang tibuok kalibutan kay usa ka umalabot na kalamidad. Ang pagtuo na kita adunay gahum na matukli ang mga kahimtang kay ang paghiniangkon lang sa atong kaugalingong kamapahitas-on. Sa kamatuoran, walay gahum ang taw na usbon ang dagan sa kalibutan sa pagkakarona tungod ang gi-nganlan nga mga hyperobyekto kay lamangan nakalupig na sa realidad og pahat na duha ngadto sa usa. Di ra sila mga butang kundi mga panghitabo na murag labaw sa kinaiyahan pormedyo sa mga kapanahonan. Nagpabilin kita na huyang ayha sa mga hyperoyekto. Takson nimo kini sila gamit ang mga butang nagkaanaa ug ang mga kawad-anon. Ang tinunood na pag-abanse batok sa mga hyperobjek kay ang atong katulinan sa pag-agi nato kanila kay walay paagi padung sa guwaanan kundi lang lahos.
 

Ning mga hyperobjek xenolitik na mga demonyo ug artipisyo pud na virus na pilit sa taw. Kaning mga salirawana kasagaran gipanghularan sa hugis sa mga obyekto na ginahimo gikan sa mga inorganikong materyales: di mahitabo na adunay hyperobyekto nga puro organiko ra. Mga hyperobjek kay awtonomus bisan na walay kabubut-on; dunay sensibilidades bisag walay kahimungaya, ug magawasnon bisan dili walay gawi. Labaw sila sa taw buot pa sabton. Gawas sa tawhanon gimbubut-an, ang paglungtad sa mga hyperobjek mismo kay karakterisado sa ilang ekstranyerong ug ngiob na estato nga perteng ka makatikatihon ug ka talinis. Parasitiko sab sila sa ilang pagkakinaiya samtang mohenerar sila sa ilang mga epekto pamaagi gikan sa mga taw na iyang hospedador maskin binugtongan man o kapundokan.
 

Puydi hunahunaan isip kalagnong puwersa na makalilihok gikan sa lagyo ang mga sobra ka magagahom na mga murag obyekto, ug adunay kawsalidad kini sila bisan na wala silay nabatasang kinabuhi. Kumbaga ang modo sa ilang paglungtad kay kabahin sa politikal na impluwensya ug teknolohikal na birtwalidad kaysa sa materyal na pagtulod o pagbangi. Wala niini o niana isip kalag ba o makinarya,  sa atong labing katingalaan, ang tinuod na natura. Imbis anang mga sanglitanan ang natura hinuon kay sakto lang na matawag nga substansiya ug enerhiya sa hyperchaos. Ang natura kay ang sekretong sinabtanan sa realidad kabahin sa makihan-ayan ug ang igkagubot. Dili kita kanunay pirmi makahibalo sa mga unsay mga kausaban sa natura na makiangayon man o makamatyanon relatibo kanato. Pero ang mga naglinabaw na panghulga gumikan sa hyperobyekto tin-aw na kuyaw para nato tungod deresto ang dalan niini padulong sa ekstinksyon. Ang naghinobra na mga kahulgaan nila molimbuwag sa tibuok lohika sa seguridad paagi sa pagbaha niini og mga  ikahadlok sa sulod ug sa gawas. Pananglitan, hiloan sa mga hyperobjek ang unsa sa una kay ang napruybahan na adtoan sa mga kanasuran para ilang kahimusog mahitungod pananglit sa ekonmiya ug enerhiya. Karon wala na silay nasudnong kasumbanan na walay kanaturanong risgo.
 

Adunay tagolilong na magub-anon ug militanteng kinaiya sab ang  kapabilidad ning mga hyperobjek. Labi ka suhot o katay iyang mga bahad na lisud kini masayran ang iyang nagsulabi na paghangkop nato o gani diin asa taman ang iyang hostilidad batok nato. Tingali ang pinakadakong kabalaka kanato gikan sa maong paghinanduraw kay ang pagpakahulugan og bag-ong kaaway na dili man gani masukod. Mas maot pa, ang kalapad na mga pundok sa seguridad sa mga taw mao man nuon ang sa katinuoran nag-uswag sa mga hyperobjek bisan na kung wala kini gitinuyo. Ang Pilosopiya busa ang unta modayon usab og tabang alang inideyahon ang mga hinyap sa seguridad og bag-o ilalom sa ka mingioban.

Leigh Philipps, Austerity Ecology & the Collapse-Porn Addicts, p. 30; Reza Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Autonomous Materials (2008), 223; Mark Fisher, “What Is Hauntology?” Film Quarterly 66(1), 2012: 20-2; David Wroster, Nature’s Economy: A History of Ecological Ideas (1977), 400, 433; Florian Hecker, Quentin Meillassoux, Robin Mackay, “Speculative Solution: Quentin Meillassoux and Florian Hecker Talk Hyperchaos,” Urbanomic 2010: [Online]; Elizabeth G. Boulton, “Hyperobjects and the Hyperthreat Concept,” Expeditions with MCUP: [Online]; “Climate Change as a Hyperthreat,” Australian Contributions to Strategic and Military Geography eds. Stuart Pearson, Jane L. Holloway, Richard Thackway (2018), 83-5; “Grand Strategy for the Twenty-First-Century Era of Entangled Security and Hyperthreats,” Expeditions with MCUP, 2022: 58-60; “Applying War Theory to the Hyperthreat of Climate and Environmental Change,” Independent Australia, [Online]

41. Ang gipadulngan na kasaysayan sa kalibotan kay di luwas. Ang inebitable na resulta kay nihilismo.
 

Di ra nga labing tinuod ug lagmit na ang posibilidad sa enbayromental na katalagman, ang naka-apan kay politikal nasab kini na kahinaboan na di masinan-ta. Busa, ang politikang kinabuhi sa tanan butang hilabi na sa taw anhing kalibotana kay pirmi napiog og mga tiribling panghitabo. Nagpuyo kita karon sa katuigan na ang kalagmitan nga ang sunod na katuigan pwede mahuman ug masaksihan nato maskin ang ekstinksyon sa taw. Atol ini orasa, ang atong paglaum ug kahadlok kay dungan nga mas dako pa sa atong gidamhan. Imposible sabtan ang politikong kahulugan niini sa pagkakaron kon di usab ikonsiderar og giunsa ang maong bag-ong kamatuoran miapekto sa kalibutan nga walay kanhing gipaninugdan sa lain kapanahonan. Sa kasamtangan, ang mga politikong kaaway di ra katong mga taw o dili taw na wala miuyon nato, apan ang tanan na mantala satong katapusan og husto. Tungod ini ang kalibutan mismo ug ang gipadulngan na kasaysayan kay dili luwas ug dili para nato isig katawo. Hingsayri na ang krisis sa kalikopan kay di ra usa ka krisis kundi ang krisis nga nanambigit sa tanan uban ug gi-unano kaniya tanan diha sa paghiniusa kanila. Ug hinumdumi, ang enbayromental na kalamidad o ang kalibutanong geo-politika kay ang halawom na pagpamalandong sa di tawhanong natura nga mipadayon og duma sa yuta gawas ug lapas sa tumong tingali sa tawo. Pero hinunua ang problema sa nihilismo kay ang kinadak-ang ug labing kapunaypunay na suliranan nato karong mga panahona.
 

Lukso sah ta karon sa pangutana kabahin sa kalibutan na dili mohatag og kamahinungdanong kahulugan para sa tawo. Para sa atong katuyoan, ang nihilistikong salabutan sa kanaturanong kalibotan kay nga ang maong kalibotan kay, sa unsa siya karon di unta maingon ana, ug ang kalibotan na unta dapat siya kay wala nahimo. Ang nihilista hukman ang kalibutan isip ang kalibutan angay unta na dili o ang kalibutan dili unta maanaa. Sumala sa maong paglantaw, ang tibuok kalibutan walay lawom na kahulugan o hinungdan sa iyang pagka-anaa. Ang katapusan sa moral na paghimatbat og paghubad sa kalibutan diin walay nay pagpagahom og pagsulay alang sa pag-ikyas sa kawalay ka hinungdan niini kay nihilismo ra ang mapadulngan. Ang dakong aligutgot ngadto sa kalibutan ang nihilismo ug usab ang paglimod sa maong kalibotanan kay ang makakasunog na simtomas niini. Ang enbayromental na pilosopiya napakyas tungod na hulog kini og pag-moralisar sa iyang paghubad sa kalibutan apan dili tinuod na makabadlis ka og mga klarong linya sa mga plnaetaryong problema. Ang ekolohikal na nihilismo dili sab kinahanglan ideolohikal sa iyang kinaiya, apan matahapon ug tabanawon lang. Apan hingsabti hinuon na ang ekolohikal na nihilismo resulta ra sa sayop na metapisika o ontolohiya sa kanhing mga enbayromental na pilosopiya. Ang dominanteng metapisika sa kanhing mga enbayromental na pilosopiya ngadto sa natura ug kalibutan kay mga pagpakaingon-ingon lang. Adunay konklusyon na ganahan nila likayan pero ganahan nato gakson: nga ang natura diay ang atong ontolohikal na kaaway na dili pwede mapahigalaan. Imbis na moral na ontolohiya, ang atong gipangita kay politikal na ontolohiya.

Theodore Kaczynski, “The Road to Revolution,” Technological Slavery ed. David Skrbina (2008), 226; Walter Russell Mead, “Our Singular Century: How to Connect the Dots When They’re Spinning Out of Control,” Tablet Magazine 27 April 2023: [Online]; “You Are Not Destined to Live in Quiet Times,” Tablet Magazine 08 May2023: [Online]; Wendy Lynne Lee, Eco-Nihilism, viii; Jairus Victor Grove, Savage Ecology, 22; Kaitlyn Creasy, “Environmental Nihilism: Reading Nietzsche against New Conservationism,” Environmental Philosophy 14(2), 2017: 341, 358-9; Friedrich Nietzsche, The Will to Power trans. Walter Kaufmann, R.J. Hollingdale (1968), 8, 585; Justin R. Pidot, “Environmental Nihilism,” Arizona Journal of Environmental Law & Policy 10(1), 2019: 121-2; Arran Gare, Nihilism Incorporated: Environmental Destruction and the Metaphysics of Sustainability (1996), 188; Walter Kaufmann, Nietzsche: Philosophy, Psychologist, Antichrist (1974), 101

42. Ang inhumano kay antagonistiko sa kinabuhi ug pamulitika sa tawo pero kinahanglanon usab para sa tawo.
 

    Ang problema sa katapusan sa kalibutan pwede marepresentaran isip usa ka oposisyon taliwa sa kalibutan nga walay tawo o ang kalibutan pagkahuman sa katawhan ug kita nga walay kalibutan o ang katawhan nga gihinikawan og kalibutan, sato pa, ang paglungtad paghuman sa kataposan sa kalibutan. Ang ekstinksyon kay tinuod pero dili pa aktwal samtang ga padulong o ga hitabo pa. Atong ektinskyon dunay naghingnilabaw na birtud impunto sa kasamtangan na ikasukli kaniya ang dakong kapaphaan nga dili ra kalagmitan ngadto sa aktwal na anaa ug dili ra sa ka punto sa takna sa kaugmaong kinabuhian nga puydi mapadayonan. Ang pagkawalay pakiangayon na korespondensiya tali sa obhektibong kamatuoran sa ekstinkyon ug ang subhektibong truma sa kasayoran mahitungod niini ang mikonstitwar sa katinuoran sa tawhanong pagkahanaw gikan sa kalibutan. Ang atong dependensya ug ang atong pakigbisog kontra sa natura isip ang  hyperobhektibong kalibutan gipadayag na atubang sa panatanawan pero ang resulta kay makahibudnganan o balighoan na kaamgohan nga anti-humanistiko.
 

Ang tinuod na natura kay kana na mopamabaw sa taw hangtod sa wala nay taw. Ang antropikong inbersyon kay ang salabutan na ang taw dili ang nigamit sa natura, kundi ang natura ang nigamit sa taw. Nunot aning pagbali kay ang sinugdanan sa kaamgohan nga ang Inhumano kanunay nagalungtad supak sa tawhanon. Sa pagkigbisog nato sa natura makita sab nato ang sublima: ang mga panghitabo nga modala og  mabatokon na relasyon sa tawhanong kabubut-on aron mahiubos kini balik sa abog tungod sa mga labing dagko ug magagahom na mga entidad na molupos o bagis kaniya. Mas taas ang pamati nila sa maong mga hulga, mas lagiting ang sukod sa sublima. Ang sublima motumaw gikan sa kasinati-an sa katinuoran na adunay dili paborable alang sa kabubut-on sa taw nga pamalandongan sa tawo. Busa, ang pagkontrolar sa natura kay gidemanda o gibungat ra kanato tungod ang potensyal sa historikal ug materyal na kondisyon nga gipanghimatuod sa mabisan-asa na inagian sa Inhumano mopadayag og balani sa delikado ug kinahanglanon. Di unta kita masayop og hunahuna nga ang kalibutan maluluy-on sa mga kagustuhan o kaayohan sa taw. Sa kadugayan, ang tumong sa mga taw mapakyas sa ra sa terrestryal na tinguha. Dugang pa, ang kalisang mismo pirmi moparalisar satong handurawan. Adunay inabilidad ang alimpatakan sa taw na magkonekta sa tanan mga kabyuta sa makalilisang na kalibutan. Ug ang iyang politika busa makuwangan.
 

Unsa ang Inhumano? Mao kini  ang kinutoban na walay tagan-an. Mao kini nga sige padulong pero di maabot. Mao kini na dili masirkumskribo sulod sa matalay sa humanong utokan. Ang problema sa ekstinksyon di ang pagdason sa tawhanong batok sa di tawhanong, apan hinuon ang imik na pagkalampingas sa Inhumano ngadto sa humano. Ang kalisang sa natura kay ang tawo nagkatugbang sa panagilis-ilis, pagpaniglain, ug walay kahulogan niini. Ang inhumano sa saktong pagsabot kay ang balibatohong pagkabugna diin mahunahunaan ang sublima na problema na ekstinksyon. Kini mao tanan mga proseso o ahensya sa natura nga adunay aktibong ginambuhat ngadto sa tawhanong pulitika gawas sa pagmediato o paguyon sa taw mismo. Kini ang pagka malimbongon sa natura. Bisan man malagmitan ang senaryo sa ekstinksyon, dili tanan risgo kay senaryo na eksistensyal. Pero ang katapusan sa kalibutan dili ang ekstinksyon. Ang ekstinskyon nagpasabot na ang kalibutan magpadayon bisan pa wala na ang tawo. Ang ekstinksyon walay sa eskatolohiya pero mopugos gihapon kanato na molihok. Busa ang antroposena nihagit kanato na mokontra sa pag-ubos, kunhod, o gamay sa katuyoan ug ahensya sa tawhanong pwersa alang sa pagkontrolar sa kalibutan nga gilamoy og bag-ong kahibudnganan.

 

Deborah Danowksi, Eduardo Viveiros de Castro, “Is There Any World to Come?” Alien Capitalism: Xenopolitics of the Anthropocene, 2016: 22-3; Ray Brassier, Nihil Unbound (2007), xi, 97, 230, 238-9; H.P. Lovecraft, “Letter to James F. Morton (1929),” H.P. Lovecraft, A Life ed. S. T. Joshi (1996), 483, The Call of Cthulhu (2015); 3; David Peak, The Spectacle of the Void (2014), 57-9; Quentin Meillassoux, After Finitude, 57; Arthur Schopenhauer, The World As Will and Representation Vol. 1 trans. E.F.J. Payne (1969), 204, 207; Eugene Thacker, “Black Infinity Or, Oil Discovers Humans,” Alien Capitalism: Xenopolitics of the Anthropocene, 2016; 18-9; Thomas Moynihan, X-Risk: How Humanity Discovered Its Own Extinction (2020), p. 32; Michael S. Northcott, A Political Theology of Climate Change (2013), 23

43. Gusto ta mopuyo sa himalatyon na kalibutan tungod ang nihilismo kay kalusotan sa bag-ong historikal na katuigan.
 

    Bung-aw ang siyentipikong kahibaluan. Iya rang mapamatuoran ang kamatuoran sa kawad-anan. Hinumdumi nga ang ekstinksyon sa taw kay sa pagtandi kay bag-o na ideya satong kasaysayan. Ang kakaplagan sa atong ekstinksyon kay ang mahinungdanon na parte sa atong abagahon na pagkahamtong isip katawo kunohay. En kaso wala pa na klaro nimo, ang ekonomiya sa entropiya konektado sa mga hyperobjek mismo, ug ang mga hyperobyekto ang ga mantala sa atong kawad-anan. Ang modernong siyensya nikabkab lang kanato og samot lawum sa nihilismo. Ang nihilismo ang kinahanglanon na mga sangputanan satong mga ebalwasyon sukad-sukad. Kinanglan nato sabton nato ang espisipikong negatibidad na makuha sa historikal na lugar ug takna. Buot ipasabot, ang nihilismo kay historikal na panghitabo ug dili doktrina o pilosopiya sa usa ka tighunahuna. Usa kini na kalusotan sa makasaysayanong panahon. Di ra indibidwal na problema ang pagtratar sa nihilismo. Pwede nato matukib ang unsa nay kinahanglan mahitabo isip ang kalampusan sa nihilismo. Naga-trabaho ang necesidad mismo para sa pagpahimo niini; ug ang kaugmaon moproklamar og kapalaran na moanunsiyo og pahibawo bisan asa diin ang paghimamat sa nihilismo ug ekstinksyon mahimong tinuod na problema.
 

Duna labot ang nihilismo sa relasyon taliwa sa katawhan ug natura. Sa iyang gamut, problema siya relasyon sa taw ngadto sa kinaiyahan. Apan ang nihilismo di ra eksistensyal na gumunhap kundi spekulatibong oportunidad. Mayong pag-abot dinhi sa meta-krisis! Panahon na para nato makita nga ang planetaryong krisis kay usa ka oportunidad na makat-on og taman ang nagapadung na planetaryong panudlo na walay maluluy-on na guwaanan. Makahimatngnon kita nga ang kalibutan anaay mga interes nga dili motakdo o tunong sa mga interes sa mga butang nga nagpuyo kaniya. Samtang ang blima kay spekulatibong oportunidad ug di mabuntogan pero historikal na pagkabutang o hamutang nga kinahanglan kasabotan ug masinabotan. Pakisay-a  na ang nihilismo kay ang dakong panahon nga nag-iksihir kanato og imbento og bag-ong paghunahuna ug gimbuhaton. Ang nihilismo kay proseso sa unibersal na pagbulag ug pagsira diin ang siyensya ug mga hyperobyekto dungan og butyag sa walay kinutuban nga multiplisidad sa kamatuoran sa pagkaanaa. Ang nihilismo di negasyon sa kamatuoran kondili ang kamatuoran sa negasyon, ug ang kamatuoran sa negasyon makapausab. Pinaagi sa pagbutyag sa kawalaan isip ang kapasikaran sa kalibotan, ang nihilismo mahimong basehanan sa unsay bag-o. Kon duna man gani gipasabot ang ekolohiya, nagpasabot lang kini og pagkaanaa nga walay natura-natura gawas sa kalibutan sa mga hyperobyekto. Wala nay natura para sa una na puydi nato hulamon. Basin naa pa to sa una pero karon wala na. Busa ang kapailin-ilinan lang kay atong angkonon nga ang ekolohikal na katalagman sa iyang kontingensiya kay walay kahulugan, ug ang pagdawat sa responsibilidad sunod ini maskin man kon responsable ba gyud ta o dili. Ganahan kita mopuyo sa himalatyon nga kalibutan. Ang atong dakong pamulitika sa ekolohiya sa pagpamalaud alang satong kaugmaon kay ang pagdawat og responsibilidad dinhi sa kalibutan nga malampingasan sa tanan kaayohan o daotan para nato. Ang  hyperobhektibong kalibutan kay ang geopolitikong natad sa mga superterrestrial nga mga pwersa ug sa ilang mga langitnong pakiggubat. Sukad makahimagno kita nga ang kaugmaon kasagaran ang terreno sa politika, ang atong pangandamon kay kita mahimong lihisladur para sa nihilistikong kaugmaon aron kita mahimong mga amo sa yuta ibabaw sa maayo ug daotan.

Friedrich Nietzsche, The Genealogy of Morals trans. Walter Kaufmann (1967), 155; The Will to Power, 45; Thomas Moynihan, X-Risk, p. 1; Claudio Minca, Rory Rowan, On Schmitt and Space (2016), 194; Carl Schmitt, The Nomos of the Earth in the International Law of the Jus Publicum Europaeum trans. G. L. Ulmen (2006), 66; Friedrich Nietzsche, The Will to Power trans. Anthony M. Ludovici (1914), 81; Keiji Nishitani, The Self-Overcoming of Nihilism trans. Graham Parkes, Setsuko Aihara (1990), 2; David Storey, “Nihilism, Nature, and the Collapse of the Cosmos,” Cosmos and History: The Journal of Natural and Social Philosophy 7(2), 2011: 18, 24; Ray Brassier, Nihil Unbound, 97, 230, 238-9; Zachery Stein, “Education is the Metacrisis: Why it's time to see planetary crisis as a species-wide learning opportunity,” Perspectiva 2019: p. 8; Helen Hester, “Xenofeminist Ecologies: (Re)producing Futures Without Reproductive Futurity,” Alien Capitalism: Xenopolitics of the Anthropocene: 10-1; Timothy Morton, Ecology without Nature, 185, 201, 204; Hyperobjects, 161, 201

44. Walay mga politikal na desisyon nga luwas sa kompromiso sa kapanahonan sa mga hyperobjek.
 

Mahimatikdan ang makalilibog na kabalibatohan kabahin kung hano ang mga nangnilabaw nga intelihenting kinabuhi susama sa tawo kay na buking sa kalagmitan sa ilang kaugalingon na kinutobang gidugayon. Ang atong paghikaplag sa problema sa ekstinksyon, o ang pinakamakamatay na mga kasundog o rigla sa natura, kay ang bakanan sa atong pagkaguwangon isig katawo sa kalibutanong katilingban. Ang tiunay na eksistenyal na risgo kay kana na mobahad og kawsa sa kawad-anan sa kahigayonan sa Yuta mismo na mogigikan og kinabuhi o ang pagpangulipas og potensyal nga kauswagan alang sa kaugmaon. Kini mga hyperobyekto ang anaay pwersa na dad-on kining kahimutanga sa pagsabot nga sila kay molukso gawas og una gawas sa tibuok sakop sa kalibutan aron desisyonan niini ang iyang katigayonan; ug walay luwas sa ilang desisyon. Mao ang gihadlokan na kalaglagan isip ang striktong kamadoan ug panugilon kanila. Hinunua ang mga hyperobjek nagtinunood na tigbalita sa palad ug kapalaran sa kinadak-ang kamatayan o ang sulagmaan sa ekstinksyon. Busa, tanan mga politikal na mga desisyon ginahimo ilalom sa kalandongan sa mga hyperobjek, ug ang tibuok kalibutan na mismo ang mohimugso sa kalaglagan nila. Ang ekolohikal na katalagman ang mopawagtang sa humanong kondisyon para sa tawo. Mao kini ang kahinaboan na tanan kaligdong ug kamadayganon sa tawhanong subyekto dili mausab. Pero pwede ra nila mahibalag ug hisayod ang pagtratro sa mga resulta niini apan inig human lang sa panghitabo na makapatinuod og buhat sa maong mga sangputanan ngadto sa kalibotan.
 

Angay ba kita mahadlok o malingkawasan og pamati sa maong kasayoran? Kanang duha samtang para nato ang geopolitika dinha sa katapusan sa kalibutan ang alamapat sa pagpili taliwa sa ang makadaut ug ang dili lamian. Kon walay mga pulitikal na mga desisyon na makaswilto sa kompromiso sa kapanahonan sa mga hyperobjek, naka dis-og na gyud ta og abante satong salabutan. Tungod ini pahibalo-a na dili sab ta unta magusik-usik og mga  maayong kahigayonan dala sa usa ka krisis. Ang tinud-anay na politika nagadepende ra satong abilidaray na pahimudsan ang kada kapilian nga walay urti. Di ta makaparagwa og alyansa sa mga hyperobyekto, pero mas delikado makipag-liga sa mga labi ka makagagahom na mga pwersa o ang alyansa sa mas kusgan na ka pares kay pirmi dili luwas tungod rasab sa pagkadili balanse sa gahum. Matag malampusong na katigayonan pasakalye lang sa sunod na mas dakong blima. Pero ayaw kabalaka tungod ang supladong prinsipyo sa siblisasyong teknolohikal kay ang pag-abanse kanunay sa unahan lapas sa matag duluna ug daplin, labaw sa matag peligro ug kagusbatan. Ang kinaiya sa geopolitika kay hinay nga kapintasan, dili mabalik nga kadaot, dako nga pakigbulag, ug ang lumba-anay sa unsay nahibilin karon ug puhon. Karon ang politika kinahanglang ibase sa pagpahiuyon sa mga direktiba nga gikan sa mga entidad sukwahi niadtong kinsa naghunahuna sa ilang kaugalingon nga takos nga tagapagkupot sa gahum na maoy mahikawan sa ilang pamana tungod sa mga tinuod ng mga pwersa nga nagmanika-manika diay sa likoran.

Karen Asp, “Autonomy of Artificial Intelligence, Ecology, and Existential Risk: A Critique,” Cyborg Futures: Cross-disciplinary Perspectives on Artificial Intelligence and Robotics, ed. Teresa Heffernan (2019), 82; Nick Bostrom, Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies (2014), 115; Thomas Moynihan, X-Risk, p. 398; Timothy Morton, Hyperobjects, 147, 149, 160; Quentin Meillassoux, “Decision and Undecidability of the Event in Being and Event,” trans. Alyosha Edlebi, Parrhesia 19, 2014: 27; Julius Evola, Metaphysics of War: Battle, Victory & Death in the World of Tradition trans. John Morgan (2011), 40; Elizabeth G. Boulton, “Hyperobjects and the Hyperthreat Concept,” [Online]; Timothy Morton, Hyperobjects, 183

45. Kalinglahan lang ang pakigpaniwatig og bag-o na etika atol niining ontolohikal na kahan-ayan.
 

    Apan bisan kon nagingon ta na kinahanglan mahitabo ang nihilismo isip historikal na kataknaan dili kini pasabot na miyukbo kita sa mga nihilista. Aron laktawan lang ang ontolohikal na dimensyon pinaagi sa pagsulay lang og pakighiwatig o pakigsugyot og pasikaran sa bag-ong etika sumala ra sa gituohan sa nihilista kay, sa kasamtangang kahitaboan, usa ka kalinglahan ug kalibogan; kana mao ang dakong lit-ag sa nihilismo aron kita masikop samot sa kumo niya. Mao kini ang masulub-on na karakter sa nihilismo diin ang estratihikong patag sa mga aksyon kanato kay makunhoran ra sa patakayan alang sa moralidad. Gayod pa man, ang atong hustong kinahanglan kay mas daghang gahum ug dili ang mas relihiyoso nga pagwali sa kalainan sa maayo ug di maayo. Busa ang nihilista kay usa ka tanga na moralista sa mga problema sa ekolohiya. Sila kay pamatud-an ra a usa ka mapildihon na sibilisasyon na walay yamo ug walay mabuhat lain kundi makigpagwali sa unsay unta dapat samtang way nabilin para gub-on. Apan diba nanglan kita moguba para motukod og hibag-o. Para sa mga motuo nga etika ang dapat hunahunaon karon, ang ila rang gipangbuhat kay mohimo og kahulugan sa ilang kabudlay o inkapasidad na mousab sa kalibutan. Sukwahi, ang kamatuoran kay nisamot ka grabe ang lahang sa kahiladman taliwa sa unsay dapat ug unsay naa. Sila kay mga bukiskis o igno na mga nihilista satong pagsabot kon motuo sila nga, hangtod ug gawas kung, ang tawo makapakita sa ilang kabatid na makipagduyogan lang sa natura mirisi rasab kita masampalan satong ekstinksyon. Na kita mabinantayon alang satong mga moral na pagtulun-an imbis satong ontolohikal na seguridad kay ang kapakyasan sa panid sa pagkahimantayon. Sumala sa hagdaw na regla sa ekstinskyon, ang katalagman dapat moundang sa usa ka kalibutan aron mopabuhi og lain, apan ang gusto buhaton sa moralista kay ipadayon nuon ang kaning kalibutana na gitakda nang maundang. Dili etika kundi geopolitika ang batongunay na unta inyong tumong tungod na hutdan nata og espasyo ug oras para mag-moralisa, ug ang unsay kuno dapat maayo dili na gyud matuman.
 

Ang politika nga tininuod pirmi mopukan o motumpag sa unsay etikal tungod ang gisurihir og demanda sa mga pulitikal na butang kay pirmi dili etikal. Busa ang saktong tubag kay walay etikal sa panahon sa mga hyperobjekto. Ang mga hyperobjek na mismo ang mosira sa moralidad, en sakto tungod walay dungog ang mga tawhanong balor para sa mga dili tawo. Hutdon og hurot kanila ang etikal. Niadtong pagsabot, ang naturalistikong kasaypanan kay walay etikal na maayo nga puydi makuha gikan lang sa kanaturanon o sa pagsukod sa tibuok kalibotan silbi. Mga hyperobyekto mikaylap sa tibuok hawan sa terrestryal na lawak ug takna sukad ug karon, dinhi ug didto; pero wala pa ta duol aron mapwente ang kanang lahang. Sa naturalistikong baroganan, ang nihilismo mabuntogan ra kaniya nga andam wad-on ang tibuok hyperobhektibong kalibutan para lang siya madugay gamay iyang paglungtad, samtang ang nihilista kay usa nga ningtahan sa nihilismo ug andam paphaan ang iyang kaugalingon aron ang kalibotan kuno makapadayon og gamay pa. Apan hinumdumi nga walay usa ka superobjek sa natura na pwede kita motugyan alang satong panginabuhi. Ang lalom na kahulugan sa hybridong hulga aning mga hyperobyekto kay walay kalibutan na pwede nato iluwas tungod ang kalibutan dili usa kundi daghan ka mga butang. Nga ang kadaogan sa nihilismo kinanglan mahitabo kay ang kadaogan sa pagsabot na walay naluwas na natura ug walay gitutok ang kalibutan aron moluwas og bisag unsa. Sato pa, wala gayoy katawhanong bili ang hyperobhektibong kalibotan. Masagmuyo o minghoy niini ang nihilista sa maong balita nga walay natura para nato tungod ang ilang moralidad mahulog sa wala. Apan kita malipay tungod sa wakas pwede na nato gub-on tanan. Kinatas-ang ontolohiya mao kato na motunol nga walay normatibong o etikal na sulod ang kanaturanon, apan ang dakong politika mosunod gikan sa atong kagawasan sunod aning pagkawalay norma.

Charles Bonner, “Ontology and Nihilism in the Environmental Philosophy of Hans Jonas,” Interdisciplinary Environmental Review 4(2), 2002, 20; Kelly Smith, “Homo Reductio Eco-Nihilism and Human Colonization of Other Worlds,” Terraforming Mars eds. Martin Beech et al. (2021), 118; Wendy Lynne Lee, Eco-Nihilism, xi; Stephen Jay Gould, The Structure of Evolutionary Theory (2002), 485; Jairus Victor Grove, Savage Ecology, 22, 278; Eliza Barclay, “Stephen Hawking: It’s Time To Get the Hell Off Planet Earth,” Vox, June 21, 2017: [Online]; Arthur Schopenhauer, The World As Will and Representation, 332; Tristan Garcia, Form and Object: A Treatise on Things trans. Mark Allan Ohm, Jon Cogburn (2014), 93, 98;  Markus Gabriel, Fields of Sense: A New Realist Ontology (2015), 194; Why the World Does Not Exist trans. Gregory S. Moss (2013), 220

46. Ang hagpis na kahadlok sa pagkakaplag sa ekstinksyon ra ang makaluwas kanato, kung naa pa man gani mahimo.
 

Kinahanglan talikdan ang kanang pagtuo nga ang tawo anaa sa sentro sa paglungtad.  Mao kini ang kalisang sa natura: ang tawo nagahimamat sa nawong sa panagsagdanan, panaglain, ug ang kawalay kahulugan sa iyang kinabuhi. Ug kini karon kay politikal ug di ra eksistensyal na pahayag. Dugang pa, aduna pay peligro sa labing taas nga pagsabot. Apan kon asa mas dako ang peligro, mas dako sab ang gahum sa pagluwas. Kining makabakol na pagkaamgo sa hingpit nga kawalay-importansya sa katawhan nagpasabot nga ang sukaranan sa problema kay ang dili matugkad nga dako nga kawang nga nagpalibot kanatong tanan. Sa gipakita sa problema sa ekstinksyon, ang mga taw talagsaon ra kaayo kumpara sa mas dako nga laraw sa kanaturanong kinabuhi. Pero ang paghibug-at sa posibilidad sa ekstinksyon lang kay dili pirmi ang pinakamaayo na estratihiya. Ang apilasiyon sa katinuoran sa ekstinskyon mismo wala ray mahubat. Hinuon, angay gamiton ang kasayoran sa ekstinskyon alang sa pagpangatarongan sa mga pulitikal na programa. Ang dagan sa realidad mismo wala nagdala kanato ngadto sa usa ka partikular nga politikanhong konklusyon, tungod walay unibersal nga kasabutan mahitungod sa angay nga mga paagi aron ang kadtong mga katuyoan nga gikasabutan makab-ot.
 

Ulangon sa natura, ang bug-os na kahadlok sa kapaphaan lang ang makaluwas nato kung naa pa man gani makaluwas kanato. Ang kinaiyahan wala nianhi para luwason ka kundi aron dad-on ka sa iyang kalisang. Bisan na kon ang kalisang anaa lang sa imahinasyon sa taw, makalilisang gihapon ang kinaiyahan. Ang pagkahadlok usa ra ka likha sa atong panimuot, ug kita ra sab sa tanang mga mananap sa yuta ang makasabot niini. Kita ra ang adunay pribilehiyo nga mahibalo sa posibilidad sa atong ekstinskyon. Bisan pa, ang tibuok kasaysayan sa katawhan anaa na sa punto nga tingali kini nga motiglom nadto sa nihilismo, sa pagtuo sa hingpit nga pagkawalay bili ug kahulogan sa kinabuhi ilalom sa nagapadulong na pagkapuo. Mapadali lang nato ang atong kawad-anan paagi sa pagpuasa ug dumili og gamit sa mga hyperobyekto tungod sa makawangan na tinguha alang maluwas kita gikan kanila, ug makunsilba ang atong kaugalingon. Imbis ana, maluwas ra ta pinaagi satong maayong pagkamatay gamit ang mga hyperobjek para satong mga katuyoan sa bisan unsang kapasidad nga mahimo sa mga nasud. Apan kahibaw sad ta mas gamiton ra ta nila kaysa kita mogamit nila. Ang atong ekstinksyon di pa kinahanglan mahitabo. Pero malikayan ra kini nato kon aduna ra tay siyentipikong, teknolohikal, ug politikal gahum ug pwersa aron masuklan og gamay ang hyperobhektibong impluwensya. Ang hyperobhektibong kalibutan mismo dili mawagtangan sa iyang pagkapolitika tungod kini nagpakita na nga kontra kanato, busa, kinahanglan natong makita ug masabtan og maayo kung kinsa ang atong mga kaaway.
 

Ang ekstinksyon karon usa ka geopolitikal nga kamatuoran. Kining panahona nahigayon dili tungod sa usa ka klase, nasud, o sa usa ka tin-aw nga gitakda nga adyenda. Ikasubo nga wala tay taas nga baroganan diin makakita ta sa tibuok kahikayan ug kalihokan sa mga kahinaboan. Nahibal-an ra nato nga ang mga malignong hyperoyekto ang nagapagawas sa atong lawom na kahimtang. Tanan mga pagsugyot alang sa usa ka solusyon mapakyas kung dili sila makonsiderar sa labi ka mahinungdanon na parte sa geopolitika nga nagdala sa atong planeta niining higayona. Walay kalihukan nga makatubag sa hyperobhektibong kinaiyahan og mahinungdanong pinaagi kondili niini isipon ang atong kasamtangan nga krisis  isip usa ka geopolitikal na metakrisis.

Trung Nguyen, History of Humans: Is There a God? (2016), Ch. 31; David Peak, The Spectacle of the Void, 15, 57-9; Martin Heidegger, The Question Concerning Technology and Other Essays trans. William Lovitt (1977), 28; Brian Martin, “Extinction Politics Revisited,” Scientists Against Nuclear Arms Newsletter Update 21, 1984: [Online]; Thomas Ligotti, The Conspiracy Against the Human Race: A Contrivance of Horror (2010), p. 12, 63, 152, 172-6, 190; Ian Bogost, Alien Phenomenology, 5; Friedrich Nietzsche, The Will to Power, 331; Thomas Nail, Theory of the Earth, 243; Jairus Grove, “Geopolitics of Extinction,” Technology and World Politics ed. Daniel R. McCarthy (2017), 205, 217

47. Ang dakong pulitika sa kaligtasan ang pinaka-sentro nga paagi aron mapamulitika og serysoso ang atong pulitikal na kinabuhi pagkakaron.
 

    Ang hyperobyektibong natura ra ang makapabuhat sa atong esktinksyon. Dili kita ang naghulga sa atong kaugalingon og ekstinskyon. Ang mga hyperobyektibong kalibutan sa kinaiyahan, pamaagi gikan kanato, ang nagbahad kanato og ekstinskyon kanunay. Igo ra ta nakamatngon sa katapusang politikal na problema nga ang atong ontolohikal na kasamdan o kadutlan dinhi sa planeta. Ang atong pagkabuhi anam-anam nahimong usa ka baksiwa nga kalikopan na kanunay nagbuntaog og pasidaan satong dakong kapaphaan o kamatayan. Ang pagkompronta aning ideya kay ang pagsukmatay sa kinutuban sa tawhanong abilidad nga bastante makasabot sa hyperobhektibong kalikopan. Tungod sa nihilismo ug ang problema sa ekstinksyon, ang katawhan naabot na sa pinakapilosopikong katuigan para nila. Mao kini ang Antroposena. Kinahanglan kita makat-on unsaon mamatay og tarong, dili isig ka indibidwal kundi isip mga kanasuran. Karon, ang ideya sa pagkabuhi batok sa ekstinskyon nangtudlo ug panukad sa tanan mga kabalaka ug kapilian sa publikong lawak. Tanan politika kay gipulihan nga sa panginahanglan nga mabuhi. Ang maong pahayag nagpasabot nga ang pagtunhay o pagkabuhi ang sentrong pamaagi aron matukoran ang gambalayan sa politikal og seryoso. Ang atong ontolohikal na kakuwangon o kahuyang ang atong propensidad o suseptibilidad sa kahugnoan sa kining historikal na kalibutan nga paspas giguba sa nagpadung na hyperobhektibong umaabot.
 

Kining ontolohikal na bulnerabilidad na gidala sa possibilidad sa atong ekstinksyon dili usa ka kabyotan nga kagul-an o danguyngoyon. Di man gani ni balati-an nga sigo lang pangitaon og tambal. Parte kini sa atong pagkatawo mismo isip mga mananap sa kasaysayan. Sa kasamtangan, ang atong historikal na kalibutan kay nagpadung og kahumanan sa iyang katinuoran, samakatuwid, ang humanidad kay usa ka butang na kinahanglan mabungtogan ug humanon. Ang lagmit na pagkahugno sa atong kalibutan ug kasaysayan kay katumbas ra sa posibilidad para sa bag-ong kalalaw sa espasyo ug edad. Importante diri ang natural nga panaghiusa sa kinabuhi ug risgo. Ayaw og kakuyaw sa kadaogan sa mga makagagahom na pwersa sa karon katuigan. Samtang dili ra personal na problema ang nihilismo, ang pagkabuhi sab kay dili makayod sa mikro-politika sa mga paanad, timtim, ug hilig sa mga indibidwal na taw lang. Ang nihilismo ug ekstinksyon kay pampublikong kalantugian. Salukwahi, ang problema sa ekstinskyon kay ang dakong pakigbisog sa alang sa makro-politika sa mga kanasuran. Busa ang großpolitik sa pagkabuhi ang materyalisasyon sa lawas sa nihilismo. Ang panahaon sa tawhanong mikro-politikal kay humana na diay. Karon ang mga katuigan kay mopasidaan og kalibutanong dominasyon o pamugos sa dagkong pulitika labi na tungod ang politikal na mga butang kay mga hyperobhektibo na mga butang pud. Nahitabo na ang katapusan sa kalibutan tungod ang katawhan nahimo nang geopisikal na pwersa sa planetaryong katimbangan nga kinanglan mabuhi sa bisan unsang gasto ug busa ang nihilismo kay planetaryong kahinaboan. Para sa taw ang kapilian kay tin-aw: makigaway o mamatay; dugoon nga pakigbisog o kawad-anan—ingon ani og pagbutyag ang pangutana kabahin sa mga hulga na di mapildi. Ang palas-anon sa ekolohiya ang tahas sa pag-establisar niining dakong politika ug ang pag-ugmad sa kadayawan sa kapusbuhat sa kabubut-on sa gahum sa tabas sa planetaryong kalungtaran.
 

Nga ang ekolohikal kay geopolitikal kay, hinuon, usa ra ka na meta-politikal nga pahayag. Buot ipasabot, ang bisan unsang mga sangputanan nga makuha sa pilosopiya gikan sa mga tinuod na mga pananglit sa kada adlawnong pulitika. Katalirong ra kini sa pamulitika nga anaay pilosopikal na mga epekto. Ang atong ginabuhat diri-a kay ang metapolitika, o ang unsay gideklara sa pilosopiya na angayan tawgon nga pulitika lapas sa unsay madawat sa politikal nga teorya.

Eugene Thacker, In the Dust of This Planet (2011), i; Roy Scranton, Learning to Die in the Anthropocene: Reflections on the End of a Civilization (2015), 21; Marc Abélès, The Politics of Survival trans. Julie Kleinman (2010), 15-6; Fernando Flores and B. Scot Rousse, “Ecological Finitude as Ontological Finitude: Radical Hope in the Anthropocene,” Telos 177, 2016: 132, 138, 143; Jean Baudrillard, Symbolic Exchange and Death (1993), 176; Karl Marx, Misère de la philosophie (1847), 80; Julius Evola, Ride the Tiger: Survival Manual for the Aristocrats of the Soul trans. Joscelyn Godwin, Constance Fontana (2018), 10, 113; Friedrich Nietzsche, Beyond Good and Evil: Prelude to a Philosophy of the Future trans. Rolf-Peter Horstmann, Judith Norman (2002), 102; Timothy Morton, Hyperobjects, 7; Alain Badiou, Metapolitics trans. Jason Barker (2005), xi-xii, xxxviii, 55, 152

48. Ang geopolitical na balanse sa gahum nagtugot og pagkabuhi sa pipila ka tawo pinaagi sa pagkinahanglan sa kamatayon sa uban.
 

Adunay bagyo na irresistable moduso sa taw ngadto sa kapintasan sa kaugmaon, pero ang bagyo nagtuyhop gikan sa miagi. Tawag niini progreso. Ang hyperobhektibong kalibutan wa na nibuklad para nato sa parehong paamagi sa una nga atong naandan. Unsay atong masaksihan hinuon kay ang pagpaghimugso sa kanhi wa namatngon nga pagtungha sa makabaligho tabas sa kadugtongan tali sa Subjekto ug Objekto apil na sa Lawak ug Takna. Ang mismong ideya sa pagkatawo gipanambit na og katumbas sa mga planetaryong kabaharan ug krisis. Matud sa uban, ang tawo ang hinungdan sa lalum na krisis, ug para nato sakto kini pero sa lain pagsabot sukwahi sa ilaha. Samtang ang klaro ug dalit na hybridong hulga kay ang mga hyperobjetkibong planetaryong entidad, ang kaamgohan sa nihilismo pinaggi sa materyalisayon sa kalibutanong geopolitika naghibugna sa kamatuoran sa tawhanong paglungtad ug ang ebentwal na kahagtosan sa tawhanong politikong lawas isip iyang populasyon ug teritoryo nga gimobilisar kontra sa hybridong bahad. Langkob ubos sa total na gubat batok sa espasyo ug panahan mismo, ang lawas sa taw nahimo nang instrumento sa iyang kaugalingong pagkagabok. Ug ang kontemporaryong geopolitika nagka grabe ra sa relasyon sa imbalance sa gahum tali sa mga tawo ug dili tawo nadto sa bag-ong nekro-political nga kahingtas-an diin ang makamatayan sa lawas gisiguraduhan. Sa kalangkoban, ang kakaplagan sa ekstinskyon ang kadaogan sa nihilismo ug ang lisensya sa eternal na geopolitika ug anlimitadong pakiggira.
 

Ang geopolitikong balanse sa gahum nipugos kanato og permiso sa kinabuhi sa uban sa pagkinahanglan sa kamatayon sa uban. Kinahanglan ta mopili. Ang-ang di ta makapili og bisan kinsa ug bisan asa ug bisan kanus-a og dungan. Mao kini ang kinaiya sa metakrisis. Dili tanan krisis katumbas. Uban dapat mag-una sa uban. Ang politikanhong krisis sa paspas nga nagsira na kapunawpunawan kay ang problema sa prioritasyon o ang kinaiya sa urhensiya sa ekstinskyon. Walay kontemporaryong problema nga gitratohan og realistiko hangtud nga kini giila nga ang oportunidad sa pagbuhat niini paspas nga pagkahugno. Kini rasab ang mag-garantiya kanato nga tingali inig abot ugma nasayop ra diay ta. Ang Antroposena nipugos nato og desidir ug tubang sa mga pangutana nga walay mga saktong tubag; ang ekolohiya kasusama sa saybernetika, kay ang alamag sa puganteng proseso nga wala pa nato na sugdan og pakisayod. Ang antroposeno nagtudlo kanato nga ang immunidad o total na sekuridad kontra sa estato sa natura o ang predestinasyon sa geograpiya o ang pag-ulipon abaho sa mga hyperobjek kay di tinuod. 
 

Ang Antroposena ang panahan sa pagunahuna sa ontolohikal na kahilawasan. Ug ang proyekto sa ontolohikal na seguridad wa nagapasabot og immunidad apan kung unsaon ang kinabuhi mopreserba sa iyang kaugalingong pamaagi sa iyang gahum kontra sa iyang mga kaaway na dili mawala. Ang ontolohikal na seguridad kay ang dakong duwa—usa ka geopolitikal na konsiderasyon. Ang pagka sobra sa kaluwasan kay risgo ra diay inig kadugayan; ang naghinobra nga kapasilongan peligroso ra pud sa politikong lawas na kanunay para lang kaniya, pero ang inberso niini otro pud tinuod. Ang kakulangan sa kaluwasan kay ikamatay. Ang pagpahigawas o pagpalikway sa kinabuhi sa tawo batok sa iyang pagkapuo usa ka kontradiksyon sa samang paagi na ang pagpalikway sa kinaiyahan gawas sa mga tawo dili makatarunganon. Mao kana ang pagsalikway sa gasa sa usa ka ekolohikal nga komunidad. Mas mapahinumdoman kita sa atong ekolohikal nga buluhison sa dihang kita gihulga sa kamatayon gikan sa ubang dili-tawhanon nga mga butang. Ang pagmatuod sa kinatibuk-ang pagdinili sa interbensyon sa tawo ngadto sa kinaiyahan usa usab ka pagsalikway sa samang ekolohikal nga katilingbanan. Ang natura nangilabot batok kanato, ug kita nangilabot batok sa kinaiyahan. Kini ang tinuod nga ekolohikal: ang politikanhon na hyperobjektibong gimbuhaton diin atong unahon mamatay ang uban una kaysa kita mauna.
 

Balikon nato og ingon nga ang mga hugis sa kalisang nga sulobon sa katuigan sa Antroposena kay puydi maingon na wala ga salig sa konteksto sa klima sa lain-lain na mga kalikopan sa kalamidades. Nahibilin lang ang planetaryong dili maminusan nga interdependensya ug antagonismo. Ang tumong sa ontolohikal na seguridad kay ang bag-ong geopolitika; dili ang kritisismo sa atong pagpanaglainan gikan sa natura kundi ang pagpamatuod sa inhumanismo. Dili kini trabaho sa usa ka indibidwal nga naghunahuna lang kondili trabaho kini sa mga nasudnong estado. Ang imperatibo sa mga nasudnong estado na ipanalipod ilang kaugalingon sa mga epekto sa hyperobyektibong kalibotan kay lagmit mao ang moabli sa bag-o na kalampusan batok sa estato sa natura. Ang operasyonal na imperatibo sa mga kapundokan sa seguridad batok sa umaabot kay usa ka gubat para sa mga sistema sa seguridad sa tawo para sa iyang kaugalingon batok sa bisan unsang mga kadaot na wala mailhi gikan palibot. Sa kadugayan, nakabangon na ang mga kanasudnong estaduhan nga kinahanglan sila ug suod nga istruktura sa depensa kontra sa Yuta o ilang alaot na hyperobjektibong geograpiya diin asa sila na pislat.

Walter Benjamin, “Theses on the Philosophy of History,” Illuminations trans. Harry Zohn (1986), 249; Rosi Braidotti, The Posthuman (2013), 98, 103; Patricia Clough, “The Affective Turn: Political Economy, Biomedia and Bodies,” Theory, Culture & Society 25(1), 2008: 18; Achille Mbembe, Necropolitics trans. Steven Corcoran (2019), 37, 68, 102; Nick Land, “A Quick-and-Dirty Introduction to Accelerationism,” 2017: [Online]; Roberto Esposito, Bios: Biopolitics and Philosophy, trans. Timothy Campbell (2008), 109; Peter Sloterdijk, Nathan Gardels, “Co-Immunism In The Age Of Pandemics And Climate Change,” Noema (2022): [Online]; Nathan Gardels, “From Globalization To A Planetary Mindset,” Noema, 2022: [Online]

49. Walay mas tin-aw na kaadlawon o kapunawpunawan alang sa Inhumano tungod sa ekstinskyon.
 

Alamunod na di kini mga sululbaron ang mga suliranon sa kalikopan. Wa kita nanuki og mga kasulbaran kon miangkon sab ta nga amg mga kalisdud walay katapusan na hagit nga kinahanglan atubangon og balik-balik sa sagunson nga mga administrasyon og kapunaypunayon matag bag-ong pagtungha niini. Isag-ulo ang ekstinksyon dugay mahitabo ug pwede molapas og pipila ka mga kinabuhi-an. Sato pa, ang problema sa tawhanong kawad-anan dili usa ka siyentipikong problema, kundi usa ka geopolitikal na problema ug busa usa ka emerhensya. Tingali mao kini ang kinadak-ang sentimental nga pagpakaluluyon sa katawhan. Apan alimuhagaa nga ang ekstinksyon usa ka kalikoan sa kataknaan, ug di ingon na walay lutsanan diin kita makalahos gayod. Sa maong pagsabot, kini mahimong timailhan sa mga panahon nga atong ginaatubang: gikan sa usa ka ekolohikal nga katapusan ngadto sa usa ka politikal ug ekonomikanhong punto sa pagliko. Walay laktod na bahin kining orasa. Mura siyag nagpatin-aw sa lain-lain na mga nagtagbo na mga emerhensya. Tinuod ra kini kay ang problema sa ekstinskyon uban sa mga hyperobyekto konektado ug sentrolado sa systema sa natura mismo.
 

Tungod ang pagsira sa umaabot lisud ipasundayag og tungod ang ekstinksyon kay ang kinatumyan lang sa perteng taasa ug baloron na proseso, atong mga aksyon sige lang og awahi ug iwit. Sa makausa pa, ang kinaiyahan nahimong magamhanan na kagubot nga pwersa og dili nata mapasilongan og aron-aron. Ning nakalingkawas nga proseso ug pidak sa kinaiyahan yagaw. Mahimo kitang tanana na biktima sa usa ka kinaiyahan nga walay sa balanse. Kon walay balanse ang gahum pareho ra sa geopolitika, ang ontolohikal na timbang mahulog og apil. Mga problema sa geopolitika mas lisud sabton para niya kon tugtan niya ang mga sayop nga pagkabalaka na molamoy kaniya. Atong maamgohan karon nga ang antroposeno kanunay maghinusgan sa kaugmaon ngari karon alang kanato. Di ta kinahanglan motuo sa mga hyperojek kung ang hyperobjektibong kalibutan man ang nagtuo kanato na magpatinuod nila. Hinibusa, ang labing mahinungdanon karon kay unsaon nato og tubag sa hybridong geopolitika para sa nabiling buhi pa gihapon.
 

Walay mas bag-ong kaadlawon ug tin-aw nga kapunawpunawan alang sa inhumano kaysa karon. Sanglit ang kasaysayan pagkahuman sa humano kay tingali nagsugod pa lang, makapanahom lang a kon unsay mahimo sa umaabot para sa dili na tawo nga di pa nato mahunahunaan ron. Mahimatikdan og klaro karon na ang humanismo murag usa ka karaan nga ideolohiya nga wala nay uso sa realidad. Atong pamimilosopiya wala nipreskribo og balanse apan nagbuklad kanato ngadto sa dili tawhanon ug labaw pa sa tawo, ug niingon nga dapat kita molapas sa kahimtang sa tawo ug mabuhi taliwala sa dili maayo nga mga kinatibuk-an ug mahimong mga di maayo na kinatibuk-an mismo. Daghan lang ang napakyas og pag-ila sa dili taw og ang ilang hagit nga anaa na diri. Tinuod lang, ang inhumano wa pa man gani naabot sa iyang kinagrabehan. Ang Inhumanismo ang paghikayod sa kinaiyahan ngadto sa tawo likway gawas sa kagustuhan sa taw. Apan kining makatarunganon na pamumuo dili personal, indibidwal, o kinahanglan nga biolohikal na katinuoran. Ang inhumanismo usa ka panumpa sa pagtukod ug rebisyon sa tawo sa bisan unsa nga konteksto na mahimong gamiton nga walay pagdangop sa usa ka pundasyon o sukaranan nga pangkatawo. Sa laktod, usa ka lisensya alang sa pagtukod sa di tawo nga wala ang tawo.

Paul Kevin Wapner, Environmental Activism and World Civic Politic (1996), 16; Jason Lambacher, The Politics of the Extinction Predicament: Democracy, Futurity, and Responsibility, Diss. (2013), 153; Bram Büscher, “Political Ecologies of Extinction: From Endpoint to Inflection-point,” Journal of Political Ecology 28, 2021: 697-8; James Trafford, “Extinction Politics,” New Socialist, 2021: [Online]; Derek Parfit, Reasons and Persons, 436; Gilles Deleuze, Bergsonism trans. Hugh Tomlinson and Barbara Habberiam (1991), 28-9; Joel Hietanen, Mikael Andéhn, Alice Wickström, “The Inhuman Challenge: Writing with Dark Desire,” Organization 27(5), (2020): 746-7; Reza Negarestani, “The Labor of the Inhuman, Part II: The Inhuman,” e-flux journal 53, 2014: p. 1-14

 

50. Ang mga hyperobyekto nakigkunsabo kontra sa tawo. Walay taw nga makalingkawas niini nga taw pa gihapon.
 

Ang gitawag na tawo kay usa ka butang nga dapat lapason. Tanan natura usa ka sayberpositibong mutasyon nga nakiggubat away sa seguridad sa organikong mananp nga gitawag na tawo. Ang tawo miunlod ngadto sa ihalas nga kinaiyahan, dili aron pangitaon ang iyang kaugalingon kondili aron mawala ug makalimtan ang iyang kaugalingon niini. Nga ang katawhan gitakda nga tapuson sa kalibutan kay ang pasikaran sa hunahunaan og usab ug labaw pa sa tanan ang elementaryang kwalipikasyon para mamilosopiya. Tukma, kinahanglan natong talikdan ang atong pagkatawo aron mabuhi pa ta walay hunong na pagsulong sa makalilisang na hyperobyektibong kalibotan. Ang pagkawala sa katawhan nagpasabot sa pag-abot sa unsay sunod sa katawhan. Klaro man nga ang pinaka maayo ug epektibo nga depensa mao ang mahimong cyborg aron maparehas ra ta og barog sa mga hyperobyekto mismo. Katalirongan ra sa atong ekstinksyon ang kalamupsan. Busa ang dili-tawo, sa husto na pagkasulti, nagtinoon og mga butang nga gipagawas og obligasyon para sa politika pinaagi sa kinaiyahan, ang kalapasan sa mga posibilidad, ug ang dako nga panagbangi tali sa ubang mga hyperobjek.
 

Karon ang tawo maoy usa ka binuhat nga kinahanglang labawan; kinahanglan natong iluno o kagisan ang atong pagkatawo aron mabuhi. Mao nang ang geopolitika sa cyborg miinsistir sa kasaba ug nagpasiugda og polusyon, ug naghimaya sa dili lehitimong pagsagol sa hayop ug makina. Gikan sa panan-aw sa inhumano, mas duol sa kinaiyahan ang atong makita an mga gamhanang posibilidad isip usa ka proseso sa paghibag-o sa pagkadugtong ug koneksyon sa usa ka gipaambit nga pulitikal na teritoryo sa  kalibutan. Labaw pa ra panghunahuna, aron mahimong kang usa ka cyborg kinahanglan gayod ang aktuwal nga pagtigum ug ugkat og gahum. Diha ra kung anaa natay pwersa nga dili sukod sa tawo diin ang atong dakong kamatayan di na problema ug diin ang mga antagonismo ug kalisdan mahiayonan og tamod na. Masakaan ra nato ang nihilismo ug ekstinskyon kon adunay tay dugang nga gahum hangtod ang di na na siya emerhensya. Alangan, ang teknolohiya o kalamdagan kay ang maong gahum na gitukib diri tungod walay gahum na dili usab mahulog na teknolohiya. Walay taw nga makalingkawas niini nga taw pa gihapon. Ang kaliwatan sa tawo mahanaw tungod kay mao kana ang kahulogan sa pagka tawo. Pero ikalilipay sab natong hibal-an nga katungod nato na pili-on ang atong kaugalingong katapusan.
 

Sa kalangkoban, ang geopolitikanhon kay gibasehaan sa pagpaningkamot nga mabuhi ubos sa politikal nga geograpiya ug ekolohiya. Ang pagpangita alang og usa ka politikanhong kinabuhi batok sa  hyperobhektibong kahimtang nagdala og eksistensyal nga pag-desisidir. Ang pangutana lang gyud kay kon kinsa ang padayong mopatigbabaw. Gawas sa gahum sa yuta ug dagat dinha sa tradisyonal nga geopolitika, dapt usab natong apilon ang ekolohikal na gahum susama sa saybernetikong gahum. Sa tungang gabii niining sigloha, bungkagon nato ang tanan seguridad sukad. Andam na ba mo moduwa sa dakong dula karon ug hangtud sa kahangturan?

Nick Land, The Thirst for Annihilation, xii; Fanged Noumena: Collected Writings 1987 - 2007 eds. Robin Mackay, Ray Brassier (2012), 292, 314, 433; Friedrich Nietzsche, The Will to Power, 495; Thus Spoke Zarathustra eds. Adrian Del Caro, Robert Pippin (2006), 5; Bruno Latour, “To Modernize or To Ecologize? That Is Question,” 222; Rosi Braidotti, The Posthuman, 193; Gilles Deleuze, Difference and Repetition trans. Paul Patton (1994), 241; Donna Haraway, A Cyborg Manifesto: Science, Technology, and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century (1991), 70; Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene (2016), 102; Jean-Jacques Rousseau, The Social Contact, 6; Nandita Biswas Mellamphy, The Three Stigmata of Friedrich Nietzsche: Political Physiology in the Age of Nihilism (2010), 19

TALASAYORAN
 

Achille C. Varzi, “The Philosophy of Geography,” Topoi 20(2), 2001.

Achille Mbembe, Necropolitics trans. Steven Corcoran (2019). 

Alain Lipietz, “Political Ecology and the Future of Marxism,” Capitalism Nature Socialism 11(1), 2000.

Alain Badiou, Metapolitics trans. Jason Barker (2005). 

Alan A. Berryman, “Population: A Central Concept for Ecology?” Oikos 97(3), 2002.

Aldo Leopold, A Sound County Almanac and Sketches Here and There (1949).

________________. Round River (1993). 

Alfred North Whitehead, Process and Reality (1929). 

Alistair Welchman, “Deleuze and Deep Ecology,” An (Un)easy Alliance: Thinking the Environment with Deleuze/Guattari ed. Bernd Herzogenrath (2008).

Allan Stoekl, Bataille's Peak: Energy, Religion, and Postsustainability (2007). 

Amitav Acharya, ‎Barry Buzan, Non-Western International Relations Theory: Perspectives On and Beyond Asia (2009).

Amitav Acharya, The End of American World Order (2018).

________________. ‎The Making of Global International Relations (2019).

________________. Whose Ideas Matter?: Agency and Power in Asian Regionalism (2011). 

________________. “The Emerging Regional Architecture of World Politics,” World Politics 59(4), 2007.

Amra Ćatović, “Definitions of Geography and Its Applicability,” Acta geographica Bosniae et Herzogovinae 1, 2014.

Anne Orford, “Regional Orders, Geopolitics, and the Future of International Law,” Current Legal Problems 74, 2021.

André Gorz, Ecology as Politics (1980).

Anthony Weston, How to Re-imagine the World: A Pocket Guide for Practical Visionaries (2007).

Antonio E.B. Nachura, Outline Reviewer in Political Law (2016). 

Antti Saari & John Mullen, “Dark Places: Environmental Education Research in a World of Hyperobjects,” Environmental Education Research, 2018. 

Arnold J. Toynbee, “The Challenge of the Environment,” A Study of History (1974). 

Arran Gare, Nihilism Incorporated: Environmental Destruction and the Metaphysics of Sustainability (1996).

Arthur Schopenhauer, The World As Will and Representation Vol. 1 trans. E.F.J. Payne (1969). 

Augusto Pinochet, Geopolitica trans. Liselotte Schwarzenberg Matthei (1981).

Baron de Montesquieu, Charles de Secondat, The Spirit of Laws trans. Thomas Nugent (1752).

Barry Buzan, Ole Waever, Regions and Powers: The Structure of International Security (2004).

Benjamen Franklen Gussen, Ranking Economic Performance and Efficiency in the Global Market: Emerging Research and Opportunities (2018).

Benjamin H. Bratton, “Some Trace Effects of the Post-Anthropocene: On Accelerationist Geopolitical Aesthetics,” e-flux 46, 2013: [Online]. 

Benno Teschke, “Carl Schmitt’s Concepts of War: A Categorical Failure,” The Oxford Handbook of Carl Schmitt eds. Jens Meierhenrich, Oliver Simons (2013).

Betsy Hartmann, “Population, Environment and Security: A New Trinity,” International Institute for Environment and Development 10(2), 1998. 

Bjorn Hettne, Thinking About Development (2013). 

Bogislaw Philipp von Chemnitz, Dissertatio de ratione status in imperio nostro Romano-Germanico (2004): [Online]. 

Bram Büscher, “Political Ecologies of Extinction: From Endpoint to Inflection-point,” Journal of Political Ecology 28, 2021. 

Brian Martin, “Extinction Politics Revisited,” Scientists Against Nuclear Arms Newsletter Update 21, 1984: [Online]. 

Bruno Latour, Politics of Nature: How to Bring the Sciences into Democracy trans. Catherinw Porter (2004). 

________________. The Pasteurization of France (1988). 

________________. “A Plea for Earthly Science,” New Social Connections: Socioology's Subjects and Objects eds. Judith Burnett, Syd Jeffers, Graham Thomas (2007). 

________________. “Give Me a Laboratory and I will Raise the World,” Science Observed: Perspectives on the Social Study of Science eds. Karin Knorr-Cetina, Michael Mulkay (1983). 

________________. “To Modernize or To Ecologize? That Is Question,” Remaking Reality: Nature at the Millenium eds. Bruce Braun, Noel Castree (1998). 

________________. “Whose Cosmos, Which Cosmopolitics? Comments on the Peace Terms of Ulrich Beck,” Common Knowledge 10(3), 2004. 

Byung-Chul Han, The Topology of Violence (2018).

Cameron Harrington, “Posthuman Security and Care in the Anthropocene,” Reflections on the Posthuman in International Relations, (2017). 

Cameron Harrington, “The Ends of the World: International Relations and the Anthropocene,” Millennium: Journal of International Studies 44(3). 

Carl Ritter, Comparative Geography trans. William L. Gage (1865). 

Carl Schmitt, Political Theology trans. George Schwab (1985). 

________________. The Concept of the Political trans. George Schwab (1996). 

________________. The Nomos of the Earth in the International Law of the Jus Publicum Europaeum trans. G. L. Ulmen (2006).

________________. “State Ethics and the Pluralist State,” The Challenge of Carl Schmitt, ed. Chantal Mouffe (1999). 

Carl von Clausewitz, On War trans. Michael Howard, Peter Paret (1976).

Charles Bonner, “Ontology and Nihilism in the Environmental Philosophy of Hans Jonas,” Interdisciplinary Environmental Review 4(2), 2002. 

Christian Thorne, “To the Political Ontologist,” Dark Trajectories: Politics of the Outside, Johnson ed., (2013). 

Claudio Minca, Rory Rowan, On Schmitt and Space (2016). 

Clayton Chin, “Just What Is Ontological Political Theory Meant to Do? The Method and Practice of William E. Connolly,” Sage Journals 69(4): 2020.

Colin Drumm, The Difference That Money Makes: Sovereignty, Indecision, and the Politics of Liquidity, Diss. (2021).

D.E. Palumbo, Chaos Theory, Asimov’s Foundations and Robots, and Herbert‟s Dune (2002).

Daniel Deudney, Dark Skies: Space Expansionism, Planetary Geopolitics, and the Ends of Humanity (2020).

David A. Lake, Patrick M. Morgan, Regional Orders: Building Security in a New World (1997).

David E. Storey, Naturalizing Heidegger: His Confrontation with Nietzsche, His Contributions to Environmental Philosophy (2015). 

David Peak, The Spectacle of the Void (2014). 

David Russell, “An Open Letter on the Dematerialization of the Geographic Object,” Philosophy in Geography eds. Stephen Gale, Gunnar Olsson (1976). 

David Storey, “Nihilism, Nature, and the Collapse of the Cosmos,” Cosmos and History: The Journal of Natural and Social Philosophy 7(2), 2011. 

David Wroster, Nature’s Economy: A History of Ecological Ideas (1977). 

Deborah Danowksi, Eduardo Viveiros de Castro, “Is There Any World to Come?” Alien Capitalism: Xenopolitics of the Anthropocene, 2016. 

Derek Parfit, Reasons and Persons (1984). 

Donna Haraway, A Cyborg Manifesto: Science, Technology, and Socialist-Feminism in the Late Twentieth Century (1991). 

Donna Haraway, Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene (2016). 

E.D. Schneider, J.J.Kay, Life as a Manifestation of the Second Law of Thermodynamics (1994). 

Eliza Barclay, “Stephen Hawking: It’s Time To Get the Hell Off Planet Earth,” Vox, June 21, 2017: [Online]. 

Elizabeth G. Boulton, “Applying War Theory to the Hyperthreat of Climate and Environmental Change,” Independent Australia, [Online]

________________.  “Climate Change as a Hyperthreat,” Australian Contributions to Strategic and Military Geography eds. Stuart Pearson, Jane L. Holloway, Richard Thackway (2018). 

________________. “Grand Strategy for the Twenty-First-Century Era of Entangled Security and Hyperthreats,” Expeditions with MCUP, 2022. 

________________. “Hyperobjects and the Hyperthreat Concept,” Expeditions with MCUP: [Online]. 

Elke Schawrz, “Hybridity and Humility: What of the Human in Posthuman Security?,” Reflections on the Posthuman in International Relations (2017). 

Emanuele Coccia, The Life of Plants: A Metaphysics of Mixture (2019).

Eric Monnet, “Economic Planning and War Economy in the Context of Ecological Crisis,” War Ecology: A New Paradigm 2, 2022: [Online] 

Eric Parren, “The Emerging Post-Anthropocene,” The Art of Ethics in the Information Society eds. Liisa Janssens (2016). 

Erika Cudworth, Stephen Hobden, “Post-human Security,” Global Insecurity eds. Arthur Burke, Rita Parker (2017). 

Eugene Thacker, In the Dust of This Planet (2011). 

________________. “Black Infinity Or, Oil Discovers Humans,” Alien Capitalism: Xenopolitics of the Anthropocene, 2016. 

Eve Seguin, Laurent-Olivier Lord, “Bruno Latour’s Science Is Politics By Other Means: Between Politics and Ontology,” Perspectives on Science 31(1), 2023. 

Fernando Flores and B. Scot Rousse, “Ecological Finitude as Ontological Finitude: Radical Hope in the Anthropocene,” Telos 177, 2016. 

Florian Hecker, Quentin Meillassoux, Robin Mackay, “Speculative Solution: Quentin Meillassoux and Florian Hecker Talk Hyperchaos,” Urbanomic 2010: [Online]. 

Francis Massé, Jared D. Margulies, “The geopolitical ecology of conservation: The emergence of illegal wildlife trade as national security interest and the re-shaping of US foreign conservation assistance,” World Development 132 (2020). 

François Laruelle, The Last Humanity: The New Ecological Science trans. Anthony Paul Smith (2020). 

________________. “Science and Philosophy: A Global Re-Evaluation,” En tant qu’un: la «non-philosophie» expliquée aux philosophes trans. Jeremy R. Smith (1991). 

________________. “What Can Non-Philosophy Do?,” Angelaki 8(2), 2003.

Frank Herbert, Dune (1965).

________________. Dune Genesis, 2010: [Online] 

Frédéric Neyrat, The Unconstructable Earth: An Ecology of Separation (2018).

Fredric Jameson, The Seeds of Time (1994). 

________________. “Future Man,” New Left Review, 2003: [Online]. 

Friedrich Nietzsche, Beyond Good and Evil: Prelude to a Philosophy of the Future trans. Rolf-Peter Horstmann, Judith Norman (2002). 

________________. The Genealogy of Morals trans. Walter Kaufmann (1967). 

________________. The Will to Power trans. Anthony M. Ludovici (1914). 

________________. The Will to Power trans. Walter Kaufmann, R.J. Hollingdale (1968). 

________________. Thus Spoke Zarathustra eds. Adrian Del Caro, Robert Pippin (2006). 

Friedrich Ratzel, The Laws of the Spatial Growth of States trans. Ronald Bolin (1901),. 

Garrett Hardin, “The Tragedy of the Commons,” Science 162 (3859), 1968.

Gary Snyder, The Practice of the Wild (1990).

Georges Bataille, Economy Equal to the Universe, trans. Stuart Kendal (2013).

________________. The Accursed Share trans. Robert Hurley (1989).

________________. “The Psychological Structure of Fascism,” Visions of Excess: Selected Writings, 1927-1939 ed. Allan Stoekl (1985). 

Gilles Deleuze, Félix Guattari, Qu’est-ce que la philosophie? (1991). 

Gilles Deleuze, Bergsonism trans. Hugh Tomlinson and Barbara Habberiam (1991). 

________________. Difference and Repetition trans. Paul Patton (1994). 

Giorgio Shani, “Human Security as ontological security a postcolonial approach,” Post-colonial Studies 20(3), 2017. 

Giovanni Botero, The Reason of State trans. P. J. and D. P. Waley (1956). [Online] 

Giulio Boccaletti, “The Geopolitics of Environmental Challenges,” March 01, 2017: [Online]. 

Graham Harman, Bruno Latour, 4. Angela Last, “We Are the World? Anthropocene Cultural Production between Geopoetics and Geopolitics,” Theory, Culture & Society 34(2), 2015.

Graham Harman, Bruno Latour: Reassembling the Political (2014).

________________. Immaterialism: Objects and Social Theory (2016). 

________________. Object-Oriented Ontology: A New Theory of Everything (2017). 

________________. “Malabou’s Political Critique of Speculative Realism,” Open Philosophy 4, 2021.

Greg Graffin, Population Wars: A New Perspective on Competition and Coexistence (2015). 

Gregory Stephen Marks, Falling Away from What Is Human: Thomas Pynchon and the Posthuman Gothic PhD. Diss., (2020). 

Guerilla Metaphysics: Phenomenology and the Carpentry of Things (2005).

Haider Khan, “Ecological Imperialism: A 21st Century Circuits Approach,” MPRA no. 116844, 2023. 

H.P. Lovecraft, The Call of Cthulhu (2015). 

________________. “Letter to James F. Morton (1929),” H.P. Lovecraft, A Life ed. S. T. Joshi (1996).

Hannah Arendt, Qu’est-ce que la politique? (1995).

________________. The Human Condition (1958). 

Helen Hester, “Xenofeminist Ecologies: (Re)producing Futures Without Reproductive Futurity,” Alien Capitalism: Xenopolitics of the Anthropocene, 2016. 

Henrik Saetra, “The State of No Nature: Thomas Hobbes and the Natural World,” Journal of  International Scientific Publications: Ecology and Safety 8, 2014. 

Henri Lefebvre, State, Space, World: Selected Essays trans. Neil Brenner and Stuart Elden (2009). 

Hwa Yol Jung, “Marxism and Deep Ecology in Postmodernity: From Homo Oeconomicus to Homo Ecologicus,” Sage Journals 28(1), 1991.

Ian Bogost, Alien Phenomenology, Or What It’s Like to Be a Thing (2012).

Ignas Šatkauskas, “Where is the Great Outdoors of Meillassoux’s Speculative Materialism?,” Open Philosophy 3, 2020. 

Immanuel Kant, Critique of Pure Reason trans. Kemp Smith (1929). 

________________. Natural Science ed. Eric Watkins (2012). 

________________. “Concerning the Ultimate Foundation of the Differentiation of Regions of Space,” Gesammelte Schriften Preussische Akademie Ausgab II trans. D.E. Walford, B. Kerferd (1968). 

Jairus Grove, “Geopolitics of Extinction,” Technology and World Politics ed. Daniel R. McCarthy (2017).

________________. Savage Ecology: War and Geopolitics at the End of the World (2019). 

________________. “Ecology as Critical Security Method,” Critical Studies on Security 2(3), 2014.

James Rice, “Ecological Unequal Exchange: Consumption, Equity, and Unsustainable Structural Relationships within the Global Economy,” International Journal of Comparative Sociology 48(1), 2007. 

James Trafford, “Extinction Politics,” New Socialist, 2021: [Online]. 

Jason Lambacher, The Politics of the Extinction Predicament: Democracy, Futurity, and Responsibility, Diss. (2013). 

Jean Baudrillard, Symbolic Exchange and Death (1993). 

Jean Bodin, The Six Books of the Republic trans. M.J. Tooley (1967).

Jean-François Lyotard, Libidinal Economy trans. Iain Hamilton Grant (1993). 

Jean-Jacques Rousseau, The Social Contact trans. Jonathan Bennett (2017). 

Jeremy England, Every Life Is on Fire: How Thermodynamics Explains the Origins of Living Things (2020). 

Jessica da Silva C. de Oliveira, “The Place of the Region in IR,” Contexto Internacional 39(1), 2017. 

Jim MacNeill, Pieter Winsemius, Taizo Yakushiji, Beyond Interdependence: The Meshing of the World’s Economy and the Earth’s Ecology (1991). 

Jochem Zwier, Vincent Blok, “Energetic Ethics Georges Bataille in the Anthropocene,” Global Changes: Ethics, Politics and Environment in the Contemporary Technological World eds. Luca Valera, Juan Carlos Castilla (2020).

Joel Hietanen, Mikael Andéhn, Alice Wickström, “The Inhuman Challenge: Writing with Dark Desire,” Organization 27(5), (2020). 

John Agnew, “From the political economy of regions to regional political economy,” Progress in Human Geography 24 (2000).

John Barry, “Murray Bookchin,” Fifty Key Thinkers on the Environment eds. Joy A. Palmer (2001).

John J. Mearsheimer, Sebastian Rosato, How States Think: The Rationality of Foreign Policy (2023).

John Jay Sentinel, Ted Kaczynski, “Ted Kaczynski’s Interview with the John Jay Sentinel,” The Anarchist Library (2017), [Online]. 

John Martin, “Ludwig Wittgenstein and Deep Ecology,” The Trumpeter: Journal of Ecosophy 5(3), 1988. 

John O’Louhlin and Luc Anselin, “Geography of International Conflict and Cooperation: Theory and Methods,” The New Geopolitics, Michael Don Ward eds. (1992). 

John Tresch, “Technological World-Pictures: Cosmic Things and Cosmograms,” Isis 98(1), 2007.

Joseph A. Schumpter, Capitalism, Socialism and Democracy ed. Richard Swedberg (1976). 

Joseph E. Brenner, Abir U. Igamberdiev, Philosophy in Reality: A New Book of Changes (2020). 

Joseph E. Brenner, “The Philosophy of Ecology and Sustainability: New Logical and Informational Dimensions,” Philosophies 3(16), 2018.

Julius Evola, Metaphysics of War: Battle, Victory & Death in the World of Tradition trans. John Morgan (2011). 

________________. Ride the Tiger: Survival Manual for the Aristocrats of the Soul trans. Joscelyn Godwin, Constance Fontana (2018). 

Justin R. Pidot, “Environmental Nihilism,” Arizona Journal of Environmental Law & Policy 10(1), 2019. 

K.J. Walker, “The Environmental Crisis: A Critique of Neo-Hobbesian Responses,” Polity 21(1), 1988. 

Kaitlyn Creasy, “Environmental Nihilism: Reading Nietzsche against New Conservationism,” Environmental Philosophy 14(2), 2017. 

Karen Asp, “Autonomy of Artificial Intelligence, Ecology, and Existential Risk: A Critique,” Cyborg Futures: Cross-disciplinary Perspectives on Artificial Intelligence and Robotics, ed. Teresa Heffernan (2019). 

Karl Marcus Kriesel, “Montesquieu: Possibilistic Political Geographer,” Annals of the Association of American Geographers 58(3), 1968.

Karl Marx, Misère de la philosophie (1847). 

Karl S. Zimmerer, Thomas J. Bassett, “Approaching Political Ecology: Society, Nature, and Scale in Human-Environment Studies,” Political Ecology: An Integrative Approach to Geography and Environment-Development Studies, 2003. 

Keiji Nishitani, The Self-Overcoming of Nihilism trans. Graham Parkes, Setsuko Aihara (1990). 

Kelly Smith, “Homo Reductio Eco-Nihilism and Human Colonization of Other Worlds,” Terraforming Mars eds. Martin Beech et al. (2021). 

Klaus Dodds, Geopolitics: A Very Short Introduction (2007). 

Klaus Dodds, “Political Geography III: Critical Geopolitics After Ten Years,” Progress in Human Geography 25(3), 2001. 

Laura Hudson, “At the End of the World, It’s Hyperobjects All the Way Down,” Wired 2021: [Online]. 

Leigh Philipps, Austerity Ecology & the Collapse-Porn Addicts: A Defence of Growth, Progress, Industry and Stuff (2015).

Lisa J. Piergallini, “An Empirical Investigation of Montesquieu's Theories on Climate,” International Journal of Economics and Management Engineering 10(6), 2016. 

Ludwig Wittgenstein, Philosophical Investigations trans. G. E. M. Anscombe, P. M. S. Hacker, Joachim Schulte (2009). 

________________. Tractatus Logico-Philosophicus (1922).

Lyndon H. Larouche, Jr., So You Wish To Learn All About Economics? A Text on Elementary Mathematical Economics (1995).

Macauley Berg, “An Ecological Critique of Capitalism,” Undergraduate Honors Theses 23, 2016. 

Mao Zedong, On Contradiction (1937), [Online]. 

Marc Abélès, The Politics of Survival trans. Julie Kleinman (2010). 

Marcello Tance, “History of Geography and History of Philosophy: Convergences, Affinities, and Loans,” The Philosophy of Geography eds. Timothy Tambassi, Marcello Tanca (2021).

Margaret Moore, “Territory, Boundaries and Collective Self-determination,” Euborders Working Paper Series 5 (2017).

Mark B. Brown, “Politicizing Science: Conceptions of Politics in Science and Technology Studies,” Social Studies of Science 45(1), 2015.

Mark Fisher, “What Is Hauntology?” Film Quarterly 66(1), 2012. 

Mark Sagoff, The Economy of the Earth: Philosophy, Law and the Environment (2008). 

Markus Gabriel, Fields of Sense: A New Realist Ontology (2015). 

________________. Why the World Does Not Exist trans. Gregory S. Moss, (2013).

Marshall McLuhan, The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man (1962). 

Martin Heidegger, The Question Concerning Technology and Other Essays trans. William Lovitt (1977). 

Martin P.A. Craig, Ecological Political Economy and the Socio-Ecological Crisis (2017). 

Martin Saar, “What Is Political Ontology?” Krisis 1 (2012). 

Mathew Abbott, Figure of This World: Agamben and the Question of Political Ontology (2014).

Matthew A. Taylor, Priscilla Wald, “Xenopolitics,” American Quarterly 71(3), 2019. 

Matt McDonald, “Ecological Security,” Reflections on the Posthuman in International Relations eds. Clara Eroukhmanoff, Matt Harker (2017). 

Maurice Merleau-Ponty, Phenomenology of Perception trans. Donald A. Landes (2012). 

Maximilian Lakitsch, “Hobbes in the Anthropocene: Reconsidering the State of Nature in Its Relevance for Governing,” Alternatives: Global, Local, Political 46(1), 2021. 

Mayfair Mei‐hui Yang, “Putting Global Capitalism in Its Place: Economic Hybridity, Bataille, and Ritual Expenditure,” Current Anthropology 41(4), 2000. 

Michael Dear, “Thirteen Axioms of a Geography of the Public Sector,” Philosophy in Geography (1979).

Michael Dillon, Luis Lobo Guerrero, “Biopolitics of Security in the 21st Century: An Introduction,” Review of International Studies 34(2), 2008. 

Michael Dillon, Politics of Security: Towards a Political Philosophy of Continental Thought (1996). 

Michael E. Zimmerman, Integral Ecology: Uniting Multiple Perspectives on the Natural World (2011).

Michael Goodchild, “The Validity and Usefulness of Laws in Geographic Information Science and Geography,” Annals of the Association of American Geographers 94(2), 2004.

Michael J. Albert, “Capitalism and Earth System Governance: An Ecological Marxist Approach,” Global Environmental Politics 20(2), 2020. 

Michael S. Northcott, A Political Theology of Climate Change (2013).

Michel Foucault, Power/knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972–1977 (1980).

________________. Security, Territory, Population trans. Graham Burchell (1978).

________________. The Birth of Biopolitics: Lectures at the Collège de France 1978–1979, eds. Michel Senellart, François Ewald, Alessandro Fontana (2008).

________________. “Governmentality,” Essential Works of Foucault, 1954–1984 Vol. 3, ed. James D. Faubion (2001). 

________________. “Space, Knowledge and Power,” The Foucault Effect, ed. Paul Rabinow (1991).

________________. “Questions on Geography,” trans. Colin Gordon, Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 1972–1977 (1980).

________________. “Truth  and  power,” Colin Gordon ed., Power/Knowledge (1980). 

Mona Ali, “Between Tragedy and Techno-Optimism: The New Climate Realpolitik,” War Ecology: A New Paradigm 2, 2022: [Online]

Murray Bookchin, “What Is Social Ecology?” Against Capital in the Twenty-First Century: A Reader of Radical Undercurrents eds. John Asimakopoulos, Richard Gilman-Opalsky (2018). 

Nandita Biswas Mellamphy, The Three Stigmata of Friedrich Nietzsche: Political Physiology in the Age of Nihilism (2010).

Nathan Gardels, “From Globalization To A Planetary Mindset,” Noema, 2022: [Online]

Nathaniel O’Grady, “Protocol and the post-human performativity of security techniques,” Cultural Geographies 23(3), 2016.

Ned Hettinger, “Valuing Naturalness in the Anthropocene,” Keeping the Wild eds. George Wuerthner, Eileen Crist, Tom Butler (2014).

Neil Brenner, Stuart Elden, “Henri Lefebvre on State, Space, Territory,” International Political Sociology 3(4), 2009.

Nicholas Georgescu-Roegen, “The Entropy Law and the Economic Process in Retrospect,” Eastern Economic Journal 7(1), 1986. 

Nicholas J. Spykman, The Geography of the Peace (1944). 

Nick Bostrom, Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies (2014). 

________________. “Existential Risk: Analyzing Human Extinction Scenarios and Related Hazards,” Journal of Evolution and Technology 9, 2002. 

Nick Land, Sadie Plant, “Cyberpositive,”  #Accelerate: The Accelerationist Reader ed. Robin Mackay (2014). 

Nick Land, The Thirst for Annihilation, xii. Fanged Noumena: Collected Writings 1987 - 2007 eds. Robin Mackay, Ray Brassier (2012). 

________________. The Thirst for Annihilation: Georges Bataille and Virulent Nihilism (1992). 

________________. “A Quick-and-Dirty Introduction to Accelerationism,” 2017: [Online]. 

Nigel Clark, “Geo-politics and the Disaster of the Anthropocene,” The Sociological Review 62(1), 2014. 

Oran Doyle, “The Silent Constitution of Territory,” International Journal of Constitutional Law 16(3), 2018. 

Patricia Clough, “The Affective Turn: Political Economy, Biomedia and Bodies,” Theory, Culture & Society 25(1), 2008. 

Patrick Bigger, Benjamin D. Neimark, “Weaponizing nature: The geopolitical ecology of the US Navy’s biofuel program,” Political Geography 60 (2017). 

Paul Ehrlich, The Population Bomb (1968). 

Paul J. Ennis, Continental Realism (2011).

Paul Kevin Wapner, Environmental Activism and World Civic Politic (1996). 

Paul Mattick, “Capitalism and Ecology: From the decline of capital to the decline of the world,” Jahrbuch Arbeiterbewegung 4 trans. Paul Mattick Jr. (1976): [Online]. 

Paul Patton, “Philosophy and Control,” Control Culture: Foucault and Deleuze After Discipline ed. Frida Beckman (2018).

Paul R. Ehrlich, Anne H. Ehrlich, “Population Growth and Environmental Security,” The Georgia Review 45(2), 1991. 

Paul Richards, “Kant’s Geography and Mental Maps,” Transactions of the Institute of British Geographers 61, 1974.

Paul Robbins ed., Political Ecology: A Critical Introduction (2012).

Pentti Linkola, Can Life Prevail? (2009).

Peter Berg, “Reinhabiting California: Peter Berg and Raymond Dasmann,” The Biosphere and the Bioregion: Essential Writings of Peter Berg eds. Cheryll Glotfelty, Eve Quesnel (2015).

Peter H. Liotta, Allan W. Shearer, “The Certain Uncertainty: The Political Ecology of Environmental Security,” Warfare Ecology: A New Synthesis for Peace and Security eds. G.E. Machlis et al. (2011). 

Peter J. Katzenstein, The Culture of National Security (1996). 

Peter M. Hass, “The Political Economy of Ecology: Prospects for Transforming the World Economy at Rio Plus 20,” Global Policy 3(1), 2012. 

Peter Sloterdijk, Nathan Gardels, “Co-Immunism In The Age Of Pandemics And Climate Change,” Noema (2022): [Online]. 

Piers Blaikie, Harold Brookfield eds., Land Degradation and Society (1987).

Quentin Meillassoux, After Finitude: An Essay on the Necessity of Contingency (2009). 

________________. Science Fiction and Extro-science Fiction trans. Alyosha Edlebi (2015). 

________________. “Decision and Undecidability of the Event in Being and Event,” trans. Alyosha Edlebi, Parrhesia 19, 2014. 

________________. “The Contingency of the Laws of Nature,” trans. Robin Mackay Environment and Planning D: Society and Space 30(2), 2012. 

R.N. Proctor, Value-Free Science: Purity and Power in Modern Knowledge (1991). 

Ray Brassier, Nihil Unbound (2007). 

________________. “Prometheanism and Its Critics,” #Accelerate: The Accelerationist Reader ed. Robin Mackay (2014), 485-6. “Accelerationism,” 2010: [Online]. 

Raymond Aron, Peace and War: A Theory of International Relations (2017). 

Rebecca A. Giggs, The Rise of the Edge: New Thresholds of the Ecological Uncanny (2010) . 

Reza Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials (2008).

________________. “The Labor of the Inhuman, Part II: The Inhuman,” e-flux journal 53, 2014.

Richard Hartshorne, “Is the Geographic Area a Concrete Unitary Object?,” Annals of the Association of American Geographers 29(4), 1939.

Richard T. Corlett, “The Anthropocene Concept in Ecology and Conservation,” Trends in Ecology & Evolution 30(1), 2015. 

Robert D. Kaplan, The Revenge of Geography: What the Map Tells Us About Coming Conflicts and the Battle Against Fate (2012).

Roberto Esposito, Bios: Biopolitics and Philosophy, trans. Timothy Campbell (2008). 

Robert Toovey Walker, “Geography, Von Thünen, and Tobler's First Law: Tracing the Evolution of a Concept,” Geographical Review 112(4), 2021.

Roderick Wallace, “How the Enemy Gets a Vote: Fog-of-war, Friction, and the Cultural Riverbanks of the Clausewitz Landscape,” The Journal of Defense Modeling and Simulation: Application, Methodology, Technology, 2020. 

Roger E. Kasperson, Julian V. Minghi, The Structure of Political Geography (1969).

Ron Suskind, “Faith, Certainty and the Presidency of George W. Bush,” The New York Times Magazine (October 17, 2004). 

Rosaleen V. Duffy, Dan Brockington, “Political Ecology of Security: Tackling the Illegal Wildlife Trade,” Journal of Political Ecology 29(1), 2022. 

Rosi Braidotti, The Posthuman (2013). 

Roy Scranton, Learning to Die in the Anthropocene: Reflections on the End of a Civilization (2015). 

Russell Terence Sloan,  Evolution, The Messianic Hero, and Ecology in Frank Herbert’s Dune Sequence (2010). 

Ryan Katz-Rosene, Matthew Paterson, Thinking Ecologically About the Global Political Economy (2018). 

Samuel A. Cushman. “Entropy, Ecology and Evolution: Toward a Unified Philosophy of Biology,” Entropy in Landscape Ecology III (2023).

Sandra Styres, Dawn Zinga, “The Community-First Land-Centered Theoretical Framework: Bringing a ‘Good Mind’ to Indigenous Education Research,” Canadian Journal of Education 36(2), 2013. 

Sebastian Farquhar et al., Existential Risk: Diplomacy and Governance (2017).

Shannon O’Lear, Environmental Geopolitics (2018). 

________________. “How Environmental Geopolitics Expands Our Understanding of Risk and Security,” New Security Beat, 2020: [Online]. 

Simon Dalby, “Anthropocene Geopolitics: Globalization, Empire, Environment and Critique,” Geography Compass 1(1), 2007. 

________________. “Climate Change and Geopolitics,” Oxford Research Encyclopedia: Climate Science ed. Hans von Storch, 2017.

________________. “Climate Geopolitics: Securing the global economy,” International Politics 52(4), 2015. 

________________. “Ecological Metaphors of Security: World Politics in the Biosphere,” Alternatives: Global, Local, Political 23(3), 1998.

________________. “Ecology, Security, and Change in the Anthropocene,” The Brown Journal of World Affairs 8(2), 2007.

________________. “Environmental Insecurities: Geopolitics, Resources and Conflict,” Economic and Political Weekly 38(48), 2003. 

________________. “Recontextualising violence, power and nature: The next twenty years of critical geopolitics?” Political Geography, 29(5), 2010. 

________________. “Rethinking Geopolitics: Climate Security in the Anthropocene,” Global Policy 5(1), 2014. 

________________. “The geopolitics of climate change,” Presentation at the Association of American Geographers Annual Meeting Los Angeles, 2013.

________________. “The Political Economy of Climate Security,” Political Economy, State Transformation and the New Security Agenda, 2013.

Simon Sinke, The Infinite Game (2019).

Slavoj Žižek, Examined Life (2008). 

________________. The Universal Exception (2014). 

Sohrab Asgari, “Effective Political and Geopolitical Entropies in the Collapse the of States,” Geopolitics Quarterly 17(61), 2021: [Online]

Stephen A. Webb, “Critical Social Work and the Politics of Transformation,” The Routledge Handbook of Critical Social Work (2019).

Stephen Jay Gould, The Structure of Evolutionary Theory (2002). 

Stephen Legg, “Foucault’s Population Geographies: Classifications, Biopolitics and Governmental Spaces,” Population, Space and Place 11, 2005. 

Steven Shaviro, The Universe of Things: On Speculative Realism (2016). 

Strabo, Geographica eds. H.C. Hamilton, W. Falconer (1903)

Stuart Elden, “How Should We Do the History of Territory?,” Territory, Politics, Governance 1(1), 2013.

Theodore J. Kaczynski, Industrial Society and Its Future (1995). 

________________. “The Coming Revolution,” Technological Slavery: The Collected Writings of Theodore J. Kaczynski ed. David Skrbina (2008). 

________________. “The Road to Revolution,” Technological Slavery ed. David Skrbina (2008). 

Thomas Hobbes, Leviathan (1946).

Thomas Ligotti, The Conspiracy Against the Human Race: A Contrivance of Horror (2010). 

Thomas Malthus, An Essay on the Principle of Population (1798). 

Thomas Moynihan, X-Risk: How Humanity Discovered Its Own Extinction (2020). 

Thomas Nail, Theory of the Earth (2021).

Thoreau, Henry David, “Walking,” Essays of Thoreau ed. R. Dillman (1991). 

Tim Forsyth, “Political ecology and ontology: Is literal critical realism the answer? A response to Knudsen,” Journal of Political Ecology 30(1), 2023. 

Anthony Paul Smith, A Non-Philosophical Theory of Nature: Ecologies of Thought (2013). 

Timothy Morton, Ecology without Nature: Rethinking Environmental Aesthetics (2007). 

________________. Humankind: Solidarity with Nonhuman People (2017). 

________________.  Hyperobjects: Philosophy and Ecology After the End of the World (2013).

________________. The Ecological Thought (2010).

________________.  “Everything We Need: Scarcity, Scale, Hyperobjects,” Architectural Design 82(4) , 2012.

________________.  “Victorian Hyperobjects,” Nineteenth-Century Contexts 36(5), 2014. 

Tristan Garcia, Form and Object: A Treatise on Things trans. Mark Allan Ohm, Jon Cogburn (2014).  

Trung Nguyen, History of Humans: Is There a God? (2016). 

Ulrich Beck, Risk Society: Towards a New Modernity (1992).

Ulysses Malcouer, “Neoleviathan: A Narrative-Polemical Prelude [Metaspinosa: Neoleviathan: Political Blueprints for the Post-Collapse],” Ortus Journal [Online]. 

Vladimir Safatle, “On the political power of inhuman: returning to the criticism of humanism through Antigone,” [Online]. 

Walter Benjamin, “Theses on the Philosophy of History,” Illuminations trans. Harry Zohn (1986). 

Walter Kaufmann, Nietzsche: Philosophy, Psychologist, Antichrist (1974).

Walter Russell Mead, “Our Singular Century: How to Connect the Dots When They’re Spinning Out of Control,” Tablet Magazine 27 April 2023: [Online]. 

Walter Russell Mead, “You Are Not Destined to Live in Quiet Times,” Tablet Magazine 08 May 2023: [Online]. 

Wendy Lynne Lee, Eco-Nihilism: The Philosophical Geopolitics of the Climate Change Apocalypse (2023). 

Wilfrid Sellars, “Philosophy and the Scientific Image of Man,” Frontiers of Science and Philosophy, Robert Colodny ed. (1962).

William Cronon, “The Trouble with Wilderness: Or, Getting Back to the Wrong Nature,” Environmental History 1(1), 1996. 

William James Sidis, The Animate and the Inanimate (1925), 

William Leiss, The Domination of Nature: New Edition (2023). 

William Ophuls, Ecology and the Politics of Scarcity (1976). 

________________.  Plato’s Revenge: Politics in the Age of Ecology (2011).

________________.  “Leviathan or Oblivion,” Toward a Steady-State Economy eds. Herman E. Daly (1973). 

Willis E. McNelly, The Dune Encyclopedia (1984).

Yanitsky Oleg Nikolaevich, “Ecology as a Global Geopolitical Issue,” International Journal of Political Science 4(1), 2018.

Zachery Stein, “Education is the Metacrisis: Why it's time to see planetary crisis as a species-wide learning opportunity,” Perspectiva 2019.

Zbigniew Brzezinski, The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives (1997).