Naa'y langyaw nga nangutana nako, ngano daw mas bansay pa ko muIninglis kaysa sa Tinagalog. "Unsaon man, kay sa lunang Bisaya man ko natawo bisa'g dili ko usa ka Bisaya," (ang tinuoray nga hinisgot kay gisulti sa Ininglis, gihubad lang kini sa Binisaya) mao kadto akong rason ngadto kaniya. Apan, galibog ang langyaw kay lagi...Filipino ra man kaha ko..? Naluoy kong gatan.aw sa langyaw nga siya gatuo sa sayop, apan ihas sa kamatuoran. Ako siyang gipasabot nga ako, dili Bisaya kay akong inahan taga Quezon ug ang iyahang kaliwat kay Tagalog. Ang akong amahan, kay usa ka langyaw ra sad, apan ang akoang pinulongang natawhan kay Binisaya.

“HOY, kaligo na intawon, Dong, kay katamnan na og sibuyas nang agit-it sa imong liog!”

Kon makadungog ka nga sultihan og ingon niana sa inahan ang iyang anak, lagmit makasabot dayon ka nga labihay nang bulingita sa bata. Aw, kon hunahunaon dili man gyod tingali mahitabo nga bisan unsa pa kabaga ang agit-it mahimo na kining tamnan og sibuyas. Sihag nga nanghinobra ra ang maong pagka sulti. Apan ang ingon niini nga pagpahinobra (exaggeration sa Iningles) nga pasumbingay (figure of speech) sagad nga gamiton sa nga panultihon o pagsulat aron paghatag og kabug-aton (emphasis) sa buot ihulagway o ipasabot.

Talamdagan
Intercalate - uswà
Quotient - lapà
Pleiades - amupulo
Schedule - aguhon
Dates - tu.igan

Pamuhonan
Stock Market - gahintip.ig
stocks - tip.ig
Supply&Demand - kinahagas
dividend (share) - hilas
upward trend (bull) - ilogunay
basing (flat base) - tulganay
downward trend (bear) - paulihay
cryptocurrency - agapi
value - nahut

Inihap
product (multiplication) - abót
multiplicand - tigpilô
fraction - sipák
addend - tingbonon
subtrahend - tigkuhà
divide - bahin
dividend (result of division) - binahin

Kinuha gikan sa/ni;
- Alejandro Kahigay
- Edgar S. Godin
- Jes Velarmino Tirol
- University of Bohol
- University of Cebu
- USJR College of Commerce

[A]duna; [A]ni.a; [A]naa

[Su]sama

[Ma]mahimo

[ka]nimo, [ka]namo, [ka]nako, [ka]nato, [ka]nila

Inyo[ha]
Ato[a]
Ako[a]
Ila[ha]
Kini[a]

[Ni]ini
[Ni]ana

Na lang:
Kana [na lang] ang nabilin.
Ma.o [na lang] ba ni ang inyong panan.aw dinhi [ka]nako?

Diay:
Nangadto [diay] mo?
Tagpila [diay] na?
Mahimo [diay] na?
Dili man [diay] na mahimo.

Ba, ang ba gamiton ra sa linigdong nga mga pangutana:
[A]duna [ba] moy kulgit?
Mao [ba] ni?
Tinuod jud [ba] kaha na?
Nibalik na [ba] ang dagitab?

Ang akong hunahuna ug agi'g komento niini nga hisgutanan, kinahanglan nga sundon gayud nato ang mga pulong nga anaa sa diksyonaryo o kapulongnan. Kay sumala sa akong kasinatian sulod sa 16 na ka tuig isip usa ka tighubad (translator), tighusto (proofreader) sa mga pinulongang Iningles, Cebuano, Tagalog ug Hiligaynon sa akong mga kliyente sa 18 ka mga nasud sa tibuok kalibutan, dili mahimo nga adunay usa ka titik sa pulong nga sayop sumala sa diksyonaryo kay dili gayud kana nila dawaton.

Ang trabaho sa usa ka tighubad ipasa kana sa kliyente ngadto sa laing tighubad nga dili nimo kaila, ug kon daghan kini og sayop, taktakon ka sa trabaho sa imong kliyente. Mahimo usab nga kanimo ipadala ang trabaho sa ubang mga tighubad aron kini hustohon, busa maka-uulaw kon ang imong trabaho daghan kaayo'g sayop nga titik, gawas nga mataktak ka sa trabaho.

Ang pulong nga "Bag-ong Malaya" usa kini ka kombinasyon sa pinulongan nga Tagalog o Filipino. Ang pulong "Bag-ong" usa ka linangkob nga pulong "Bag-o nga" ug ang pulong nga "Malaya" usa ka pulong nga Tagalog o Filipino nga nagkahulugan sa Iningles og "Independent" o "Makinaugalingon" sa Binisaya. Kay ang pulong "malaya" sa Binisaya nagkahulogan og "malawos" o "himatyon" sa Iningles nagkahulugan og "dying". Busa sa maong pangalan, nagkasumpaki na.

Usa kini sa mga tima.ilhan nga ang usa ka pungan kay pangihap ug panginob. Kun itandi sa pinulongang Ininglis, maamgid jud kini sa count noun ug mass noun. Pananglitan sa pungan nga pangihap sama sa isda, sako, sapi, smartphone, dagitabyan, pungko.anan, ug dahon. Mga pananglitan sa pungan nga paningob sama sa hangin, tubig, humay, tambag, bas, balhibo, anapog, asin, bitsin, asukar, kalipayon, kasuko, gubat, kaisog, tingog, dagitab, ug ubp.

Aduna ba jud kahay sa kahangtoran? Pangutana karon nahunahunaan. Pangutana nga lisud matubag sa kadaghanan. Ang pagbati siguro mausab pareho sa panahon. Adunay tugna, init ug madagumon. Pareho sa akong kasingkasing wala nay kasiguradohan sa gugma nga gihatag sa usa ka laki. Tinuod gayud kung masugdan ug pag guba ang salig sa usa ka tawo lisud na gayud kini mabalik. Sa salida na lang siguro makita ang sa kahangtoran nga gugma. Maihap na lang pud sa karon ang gugmang nagdugay. Swerte ka na lang kung ikaw adunay kanghangtoran sa imong hinigugma. Malipay ako makakita sa mga managuyab o managtiayon nga ang gugma ga uros2x apan aduna pud koy kasakit nga mabati ug pangutana nga pwerteng lisuda tubagon. Ang pangutanang aduna ba kami’y kalipay sa akng gipiling hinigugma? Kanusa niya makita ang akong kasakit. Akong luha nga pirmi nagtulo nga sauna wala niya gipatulo. Ang saad niya nga hatagan ko ug kalipay nga dili gayud niya ako pahilakon karon wala na natuman.

Sa bago pata nagkaila tanan imong gihatag sa akoa. Kalipay nga walay sama. Kasakit nga wala jud nimo gipabati. Sa pirmi nato pagkuyog nakaingon ko sa akong kaugalingon nga ikaw na ang para sa akoa. Tanan akong gibuhat para malipay ka lamang. Gugma akong gihatag labaw pa sa akong kaugalingon ug ginikanan. Gugmang walay paglubad. Nagtuo ko sa pagplano nato mosulod sa kaminyoon walay mausab. Gihatagan tika ug anak. Ang pagbati diha kanimo wala mausab. Bago pata gikasal pwerte nakong lipaya tungod wala nay makapugong sa atong paghigugma. Pero ang tanan diay adunay balos. Sukad nagminyo ta ang sauna nga kasakit nga wala nimo gipabati sa akoa karon pirmi nang mabati. Akong dughan maghilak sa kasakit. Kapila naka nangayo ug pasaylo ako pud pirmi mopasaylo kay nagtuo ako nga magusab ka. Apan kutob ra sturya ang tanan. Ang sauna nga puno ug kalipay karon puro pagmahay. Wala nako kabalo hinigugma ko kung karon motuo pako sa mga sturya nimo.

Mga Higala!  Unsa may kahulogan niining pulonga.  Nakit-an nako ni sa Basahong Salmo, sa Karaang Testamento sa Balaang Biblia.  Tingali, sama kining pulonga sa mga karaang sayaw ingon sa kunsehal kun kinunsehal. 

Sa pagdugang, duna pud koy mga panutana sa mga binisayang pulong alang sa Ininglis "may", "would", kun "could".

Daghang salamat sa inyong pagbasa.