Home › Blogs › Bisayang Dako's blog

Unsa’y Math sa Binisaya?

Fri, 01/21/2022 - 14:09 — Bisayang Dako

Mabuhi! Nagahunahuna ako, unsa kaha ang Binisaya sa Math? Aduna man og mga nagtudlo og Math sa pinulongang Binisaya apan wala gihubad sa Binisaya ang ngan sa panulun-an. Sama sa uban nga mga panulun-an, "alam" gayod ang sugod sa ngan, unya ang hisgotan. Pananglitan: Alamdag - science          
Aduna ako'y sugyot, mahimo ba kon "alamihap" ang paghubad sa Math sa Binisaya? Alang kanako, mura'g nindot ra gayod 'na. Kon aduna na gyud og ngan alang sa Math, palihog ingna 'ko. Salamat!

Comments

Wed, 10/18/2023 - 09:38 — JCH

Ma'ayu da ang sugyut nimu.

Ma'ayu da ang sugyut nimu.

Ugaling, akú, dili' gayúd kú uyun sa pagsagulsagul (blending) sa pagtagik ug minugna' nga pulung. Kiní ang mangá katadungan naku':

Dili' makina'iyanhun. Walá' gayúd nigawás sa mangá kapulungan di'in aduna ing minugna' nga pulung nga sinagulsagul. Kanunay gayúd kiní nga dinugtung. (Pananglitan: Dugungpulá (dugu' + nga + pulá) nga nagpasabút ug bisan unsa nga pulá ug yunug (kolor) nga walá saguli ug bisan unsa). 
Dili' tá kinahanglan nga musunúd sa makinasadpanun nga pama'agi. Ug maglalang man gani' tá ug panulun'an, kinahanglan púd nga pina'agi kiní sa panan'aw sa Sinugbu'anun nga pinamulung.
Gumikan sa hinisgutan sa babáw, anhi'a ang igasugyut naku' sa mathematics úg sa ubán nga mangá panulun'an:

  • Isip - mathematics. Gumikan kiní sa lintunganay nga pasabút sa isip (dili' "as") ma'ú ang pag-calculate, pag-reckon.
  • Pagpangina'adman - science. Gumikan kiní sa kina'adman. Ang makasadpanun nga paglahí' sa wisdom úg science dugay pa namugna'. Kani'adtu, walá' pa kiní ing kalahi'an. Tungúd ni'ini, unsa man di'ay ang science kun dili' ang pagkab'ut sa kina'adman? Busa' aduna ing langgikit nga paN- (sama sa: pagpanagat - fishing, pagpangahuy - firewood gathering, úg ubán pa).
    • Kina'adman sa Kina'iya - physics (lit. knowledge of characteristics, features, nature)
    • Kina'adman sa Kinabuhi' - biology (lit. knowledge of life)
    • Kina'adman sa Kalibutan - earth science
    • Ingún ni'ini lang kasayún.

Musuwáy tá ug pananglitan:

Pagtinamban (arithmetic)

Usá sa bahin sa isip ang pagtinamban (arithmetic). Ilalum ni'ini mahitungúd ang pagbangbang sa mangá ma'ilisipun nga butáng, lakíp na ang mangá iháp (numbers). Magsugud ang pagtinamban sa pagdugang (addition) di'in naggikan ang ubán nga mangá pagpamangbang (operations, lit. manipulations) nga igu' da, sa unay ni'ini, magbalikbalik sa pagdugang.