* * * *

Kini nga mubong sugilanon gumikan sa tinuod nga mga panghitabo sa kinabuhi sa akong amahan. Ang mga pangalan ra ang dili tinuod (pwera lang sa bida ug ang iyang hinigugma, ang akong inahan) ug adunay gamay nga nadungag nga mga detalye aron paghatag og alampat sa estorya. Daghan kini og mga simbolismo nga gitago mahitungod sa kinabuhi sa akong amahan. Nakadaog na kini og ganti sa usa ka paindigay sa Mugna Creative Writing Contest sa Cebu Normal University, tuig 2018. Hinaut malingaw kamo sa sugilanon nga akong gisaysay.

* * * *

Si Bugoy ug ang Bagyo

Kasulatan ni John Danté

* * * *

Inheneriya ang natapos nga kurso ni Bugoy sa Unibersidad sa Visayas sa syudad sa Sugbo pila na ka tuig nga milabay. Gikan na siya nanimpalad sa Maynila ug miuli intawon nga napildi. Iyang ulahing kwarta sa bulsa nahurot pagpamilete sa biyahe paingon pauli sa Toboso, didto sa Negros, kon asa siya natao ug nakahimamat og pangisip.

Didto, gihatag sa iyang amahan nga si Romeo ang negosyo nilang panagatan ngadto kang Bugoy kay gikasaligan gayod niya iyang kamagwangang laki. Halos matag adlaw, malipayon gayod iyang amahan nga mosugat kanila sa baybayon aron pagsaulog sa mga kuhang isda ni Bugoy kay daw kada adlaw, maka-jackpot sila og banye-banyerang isda nga lab-as ug undanon.

Usa ka mabagyohong adlaw, gapidpid si Bugoy sa baybayon samtang naghinumdom sa iyang ex-girlfriend nga si Cesaria. Dako iyang kahiubos sa ilang panagbuwag kay sa tanang adlaw nga buwagan siya, sa adlaw pa gayod kadto sa iyang Board Exam nga iya nalang gihagbong sa kasub-anan. Dili na unta siya mubalik pag-usab og sulod sa lalang sa gugma, hangtod sa usa ka adlaw makaila niya si Joy.

Lunsay ra kini si Joy ug mapahiyumon kaayo og panagway. Gikahimut-an kini ni Bugoy kay samtang nagkasakay sila og traysikol, wala siya tug-ani ni Joy sa tinuod niyang pangalan para dili na siya madumdoman pa ni Bugoy. Pero mapanalanginon ang panahon kay gitagbo pa gayod silang duha pag-usab ug wala na siya buhii pa ni Bugoy. Nagkauyab sila tungod sa makanunayong tam-is nga pagpamisita si Bugoy sa ilahang lugar didto sa Udtongan.

Gatingsi sa hangin sa Bugoy pagkahinumdom niya sa iyang mga kaagi sa gugma. Iyang gikuptan iyang kwintas nga krus ug midayeg og pasalamat sa Ginoo kay wala gayod siya biya-e sa kawad-anon. Unya, gitumong niya ang iyang panglantaw sa kapunawpunawan ug nakita niya ang kubkubang lantsa sa iyang amahan nga giduyanduyan sa dagat taliwala sa kusog nga mga hulupuhop sa hangin. Didto siya nahibulong og nganong milayag kadtong lantsa nga gikanselar naman tanan biyahe karon sa mga barko kay may kusog nga bagyong umaabot.

Midalidali siya og dagan pauli paingon sa ilaha ug gipangita ang iyang amahan.

“Pa,” tawag ni Bugoy sa kalisang. “Nganong nibiyahe man kadtong kubkuban? Wala may biyahe tanan barko karon kay may bagyo mang padulong. Dagko na kaayo ang mga balud.”

“Hala! Mao ba? Pastilan baya,” tubag sa iyang amahan. “Ako na baya kadto gitugon silang Talyo nga ipaandam ang makina. Hala, sugata to sila ug hiposa ang kubkuban. Iparada didto sa pantalan. Yati ning panahona baya. Ka anugon sa adlaw nga walay kuha.”

Nakalitan si Bugoy sa gipanulti sa iyang amahan ug iya kining gitubag, “Unya unsa may palabihon nimo? Ang kuha nga isda karong adlawa o mupugos gayod mi ug palawod unya mangamatay ra kami didto tunga sa dagat kay giuna namo ang dakop?” Nairita si Bugoy sa desisyon sa iyang amahan ug midalidali siyang mibalik sa baybayon. Iyang gipaandar ang gamay nilang baroto ug milayag padulong sa lantsa sa layong lawod.

Midako na gayod ang alsa sa mga balud ug galisod na si Bugoy pagpuwersa paingon sa lantsa. Pero milahutay gayod siya ug naabtan niya ang latsa nga medyo lipong na sa paglabaylabay kaniya sa kagubot sa dagat ug basa sa mga salibo sa tubig.

“Naunsa naman mo dinha?” tawag ni Bugoy sa iyang mga kauban nga naa sa lantsa.

“Bogs!” sibya sa usa. “Di na muandar ang makina. Ganina pa mi diri gasige og suway og sulbad niani pero dili gayod siya muandar.”

Gigapos ni Bugoy ang iyang baroto sa kilid sa lantsa ug milayat siya sa pikas sakayan. Iyang gisusi ang problema sa lantsa. Nasobraan ra kini sa kainit kay nagkuwang ang tubig sa tubo paingon sa radiator.

“Paandara pag-usab,” mando niya sa iyang kauban. Gipaandar sa iyang kauban ang gakagulkol nga makina samtang giyab-an ni Bugoy og dungag nga tubig ang tubo paingon sa gaproblema nga radiator. Pagkataud-taud, nabuhi pagbalik ang makina ug nagmaya iyang upat ka kauban. Gimaneho ni Bugoy ang lantsa ug mihinayhinay sila pagduso paingon sa baybayon pero kay tungod kusog na kaayo ang mga hangin ug tag-as na gayod ang hapak sa mga balud, naglisod paglihok ang lunhaw nga lantsa. Naabtan na gayod sila sa mapeligrohong bagyo.

Halos motakilid ang lantsa sa kasamok sa panahon ug nagpanguros na ang iyang mga higala nga gatawag sa mga ngalan sa tanang santos nga ilang nailhan. Gikuyawan na pod si Bugoy pero malaumon siya nga makaabot ra sila sa baybayon nga luwas. Imbis nga trisera ang saktong ikambyo sa sakayan, nipaltos napod kini ug kuarta pa ang gikambyada ni Bugoy. Gaagul-ol ang tingog sa makina nga milayag sa lamokay nga dagat ug gahangadhangad sa katag-as sa alsa sa mga balud. Nidahunog ang mga dalugdog ug mikatag ang mga kilat sa ngitngit nga kalangitan. Miratsada na gayod ang bagyo sa iyang tukmang kakusog ug mialingisi ang hangin nga halos mutunga sa dagat.

Ug sa dihang may balud nga dako kaayo nga mibagnos sa pupa sa lantsa. Hing bali kini paingon sa bugnaw nga tubig sa mapintas nga dagat. Wa na gayod mapugngi ang pagtikyaob sa sakayan ug nangalabay silang Bugoy ug ang iyang mga kauban sa dagat. Nanyagit sila ug tabang pero itak-om sa tubig ang ilang mga baba kun dili lumsan gayod sila sa awaaw sa kadagatan. Nanggunit sila pagmaayo sa isig kakilid sa lantsa ug gilabyoglabyog sila sa mga balud hangtod nangasamad ilang mga braso sa sige ug bagnos sa mga sisi nga namilit sa niduas nga kasko sa nitikyaob nga lantsa.

Wala na silay mabuhat pa. Gagunit nalang gayod sila sa mga pisi ug bakal nga ilang magakos kay kon makabuhi sila, wala gayod ang kasiguraduhan kon makit-an pa ba sila pagbalik o dili.

Pero mas nikusog pa og haguros ang mga balud ug nakabuhi gayod si Bugoy sa iyang gigunitan nga puthaw. Nalabay siya pahilayo sa lantsa ug misulay og kaon kaniya ang dagat nga bagtik sa katugnaw. Misantop sa hunahuna ni Bugoy nga dinhi nalang gayod maputol ang iyang kinabuhi. Pero ayha pa siya mibuhi sa iyang paglaum, nahinumdoman ni Bugoy nga naa pa siyay balikonon nga hinigugma nga si Joy. Nahinumdoman niya ang maulawon nga mga pahiyom sa iyang hinigugma. Nahinumdoman niya ang tam-is nga mga mata niini.

Nakasinati siya ug kaisog. Dili pa kini ang panahon nga mohunong ang iyang ginhawa. Nabati ni Bugoy ang krus nga kwintas nga niinit sa iyang dughan. Midangop siya og masaligong pangadye sa Ginoo, gitangag iyang kwintas nga krus, dayon mibuylo og higop og hangin.

Misawom si Bugoy ilawom sa tubig kon asa wala maghaguros ang kusgan nga mga balud. Nilangoy siya paingon sa lantsa hangtod nahikapan niya kini usab ug nakakapyot nasad siya pagbalik niini. Nalipay iyang mga higala nga nakakita niya nga nakabalik paggunit sa maong lantsa kay abi nila nga gikaon na si Bugoy sa dagat ug nalumos.

Misugod na og kalunod ang lantsa kay napuno na kini sa tubig. Mao nga namalhin silang lima paggunit og tagsa-tagsa ka mga nanglutaw nga mga hiramenta. Gibugkusan nila ang usag-usa sa kubkubang pukot para dili sila mahimulag, ug mipahandosay nalang sila sa mga balud nga may samang pangadye nga dalhon na sila balik sa yuta.

Pila ka oras gayod sila nga gitabyogtabyog sa bagyo hangtod napadpad sila sa baybay nga wala na ang ilang mga sapot ug puno na sa mga samad ang ilang kalawasan. Nahutdan na sila og kusog ug midangoyngoy nalang sa kabalasan samtang ang ilang pamati naghinayhinay na usab pagkawala.

“Si Bugoy na? Hala! Si Bugoy gayod...!” mao ang ulahing nadunggan ni Bugoy usa mitagak sa kawagtangan ang iyang panimuot.

Nakamata si Bugoy nga uhaw ug gutom samtang nabatyagan niya nga napuno sa mga haklop iyang duha ka braso ug bagtak. Mibangon siya sa iyang gihigdaan ug milanduylandoy iyang mga mata sa palibot niya. Wala mailhi ni Bugoy kining lugar nga iyang namat-an. Nahibulong siya kon unsay nahitabo pagkahuman niya makuyapi sa baybayon.

“Nakamata na diay ka,” sulti sa usa ka tingog nga nailhan niya.

Milingi siya sa may pultahan ug nakit-an niya si Nang Flora nga gasandig sa usa ka bangko sa kilid sa usa ka abli nga tamboanan. Buntag na diay ug wala na ang madag-umon nga mga panganod, naalinggat-an niya. Nasayod na pod siya nga napadpad gayod diay sila sa Calatrava, ang lungsod tupad sa ilang baranggay sa Toboso, kay taga-Calatrava man gayod si Nang Flora, ang iyahang maninay.

“Abi namo ug patay na mo didto nga nag-ubo sa baybayon, Bogs. Pagkakusuga baya gayod sa bagyo. Nganong mipalawod paman gayod mo uy? Maygani buhi pa mo karon, pero inyong lantsa wala na gayod makit-e. Pagkabugoy ba gayod nimo, Bugoy. Sakto ra gayod ka sa imong pangalan.”

“Asa akong mga kauban? Silang Talyo?” pangutana ni Bugoy.

“Tua, nangaon na sila sa komedor,” tubag ni Nang Flora nga nanimahong bulad ang gininhawaan. “Dali, kay murag gigusla gayod imong dagway, Bogs. Kaon diri.”

Misunod si Bugoy kang Nang Flora ug nakit-an niya ang iyang mga kauban nga malipayong nangaon sa hisama sa piging nga handa. Daw gapiyesta sila sa ilang kasalbaran ug midayeg sila nga nakamata na si Bugoy ug nahiuban na pagbalik kanila. Pwerting pangaon nilang lima kay gutom gayod sila sa tanang labyoglabyog nga nahitabo nila didto sa lawod. Nagpanglad-ok upod sila sa serbesa nga gidulot alang kanila ug natagbaw ilang grabe nga kauhaw. Human nila ug pangaon kay mipasalamat sila kang Nang Flora ug sa iyang mga anak nga nagsalbar kanila.

“Ihatod lang kamo ni Dong Bebit didto sa highway,” agda ni Nang Flora.

Mapasalamaton usab nga nidawat silang Bugoy sa tabang nga gihatag sa tiguwang. Misakay sila sa usa ka salakyang jeep ug gihatod sila ni Bebit sa highway.

“Gikaluy-an intawon kita nga wala kita mangalunod,” masadyaong pagtuaw ni Bugoy. “Pero pagkaanugon baya gayod sa lantsa – wala na gayod intawon kadto makit-e. Dakodako gayod ang danyo aning bagyoha. Hala! Ang mga kahoy nga nangatumba, gaali man kana sa dalan.”

Ug nakita nila nga nangatumba gayod ang mga tag-as nga kahoy tungod sa kusog nga mga hangin nga gidala sa bagyo. Dili kaagi si Bebit gamit sa iyang jeep kay wala pa may makaaswat niining mga kahoy para ipadaplin.

“Murag maglakaw gayod kamo pauli, Bogs,” sulti ni Bebit.

Mikatawa nalang ang lima ka managhigala nga nabagyohan ug nanganaog nalang sa jeep. Mipasalamat sila og maayo sa anak ni Nang Flora ug gisugdan na ang lakaw paingon pagbalik sa Toboso.

“Igkaduhang kinabuhi na kini nato, Bogs,” matod pa ni Talyo. “Unsa naman atong sunod buhaton?”

“Ay,” tubag ni Bugoy nga mapahiyomon. “Mangandam na pod ko sa sunod kapitulo sa akong kinabuhi. Pangayuon ko na ang kamot ni Joy para magpakasal na mi.”

Ug nanglakaw sila pauli pag-usab padulong Toboso nga puno sa mga katawa ug pasalamat sa Diyos nga nabuhi pa sila gumikan kay hugot ilang pagtuo nga luwason gayod sila gikan sa mapintas nga bagyo.

* * * *