Mga Pahayag Kabahin sa Higayon na Usbon Ang Atong Mahigpiton na Konstitusyon

Pilosopiya's picture

Mga Kapahayagan Kabahin sa Ekonomiyang Pulitikanhon sa Higayon na Usbon Ang Atong Ekonomikong Mahigpiton na Konstitusyon
(Statements concerning Political Economy on the Occasion That Our Economically Restrictive Constitution Is Changed)

1. Ang korapksyon dili ang problema, kundi ang sintomas sa problema. (Corruption isn’t the problem, it's the symptom of the problem.)

2. Ang mga mabahandi-on na kanasuran wala na datu tungod ilang giwad-an ang korapskyon. (Rich countries did not get rich because they got rid of corruption.)

3. Apan tuod ang mga kabus na mga nasud daan ang sigurado na anaa’y problema sa korapsyon. (But it is certainly poor countries that are really having problems with corruption.)

4. Sa katinuoran lang, ang hinungdan sa pagkakaadunahan o pagkakakabos sa mga kanasuran kay ilang mga balaod o palisiya. (In truth, the causes of the wealth and impoverishment of nations are their laws and policies.)

5. Ang geograpiya nagpalisud ra sa kahimtang, pero ang paghimaraot sa geograpiya pwedi mahimoong iyang kabulahan nuon kon ang balaod kay husto. (Geography is only making the situation harder, but the curse of geography can be turned into a blessing if the laws are aright.)

6. Ang kamatuoran kay ang mga nasod kinahanglan madatu una usah nila matangtang og anam-anam ang korapsyon, ug dili sakto ang sukwahi ini na sabog ipangingon diin kinanglan una mapawala ang korapsyon aron malambo ang nasod. (The truth is that nations need to be rich first before they can gradually remove corruption; what is typically said is rather the opposite which is not true, namely, that corruption must be eliminated first so that a country can develop.)

7. Ang di maayo nga balaud ang problema sa tinuod lang. Adunay maanindot na mga balaod ug anaa sad mga maot na mga balaud. Apan hinunua daghan mga pilipinhon di makamatngun ani kay para nila tanan balaud maayo, pero ang mga taw sa gobyerno ray di. (Terrible laws are indeed the problem. There are good laws and there are bad laws. However, people cannot seem to register this and instead think all laws are good, but only the people in government are bad.)

8. Sila na moingon ang problema na unang sulbaron kuno kay korapsyon wala nakabalo gayod sa unsa ilang gipangingon. Magpataka lang na sila og tudlo og mga pananglitan sa mga kalisdan ug hunahunaon nila nga korapsyon kini nunot. (Those who say that the problem to solve first is corruption do not know what they are even talking about. They will foolishly point to instances of poverty and think this is somehow a case of corruption.)

9. Di mahatagan og tin-aw na kahulugan ang maong pulong samtang ang mga katinuoran sa mga balaod mabasa para sa tanan ug ang mga kasayoran mahitungod nila makita sa tanan. (That word cannot even be given a clear definition, meanwhile the laws can be read by everyone and facts about them can be seen by everyone.)

10. Kapakyasan kana ang panultihan na ang atong nasud adunay mga maayo na mga balaod pero ang mga dautang pulitiko lang ang nagdala og kadaot nila. Apan hinuon, nahiagom kita ubos mga laksot na balaud. (It is fallacious to say that our country has good laws but bad politicians are tarnishing them. However, the case is that we suffer under bad laws.)

11. Puydi nato ikumpara ang mga balaud sa mga nagkadaiyang kanasuran og isukod ang ilang kalampusan gamit ini, apan dili nato masukod ang ilang korapsyon og itandi ang ilang kapakyasan gikan ani. (We can compare the laws of different countries and measure their success using this, but we cannot measure their corruption and compare their failures from it.)

12. Apan dili pud ingon na walay mga dautang pulitiko. Kahibaw ta nga naay mga daotang pulitiko tungod sila ang mahulog na responsable sa paglungtad sa mga di maayong balaod ug palisiya. Sa samang pamaagi, mahibal-an nato ang maayo na pulitiko kun sila ang nagreporma o nagpalagda sa mga maayong balaud. (But it is not that there are no bad politicians. We know there are bad politicians insofar as they are the ones responsible for the continuation of bad laws and policies. Likewise, we know a politician is good if they reformed or promulgated good laws.)

13. Kabahin sa kalisdanan, sato pa, ang suliranon kay ang ekonomiya ug dili tinuod na kini sangputanan sa kultura o pamatasan sa lungsoranon. (Regarding poverty, then, the problem is the economy; it is not the case that it is the result of the culture or behaviors of citizens.)

14. Busa, ang mga mosulti na kon ang katawhan lang kay disiplinado o dili tapulan, ugb. aron madatu na unta atong nasud kay ang tinuod nga nagbinogo. (Therefore, those who say that if only the people were disciplined or not lazy, etc. then the country would have been rich already are truly those who are being stupid.)

15. Kasagaran mga pagtukib sa mga katiwalian mahulog ilalom sa hisgutanan sa kultura o pamatasan. Mao kanang sayop kini. Tanan pagsusi sa tilimad-on na dili gikan sa balaud walay klaro. (The usual way of describing corruption falls under the discussion concerning culture or behaviors. That’s why it's wrong. All talk of the phenomena outside of the law is not clear.)

16. Kung ang nasud abonohan, ang korapsyon halos walay pasibot aron buhaton. Apan kung ang nasud nagkalisud og ayo adunay insentibo aron makorakot. (If a country is rich, corruption offers almost no benefit. But if a country is deep in hardship, there is an incentive to be corrupt.)

17. Bisan na man gani kon atong angkonon kinatahay na ang kultura nato kinahanglan usbon, ang pamaagi diin kini mapatuman mogamit ra gihapon sa mga balaud. (Even if we claim, for the sake of argument, that our culture needs to change, the way this can be enforced is by the laws anyway.)

18. Hingsayri na sa katapusan pagsabot ang atong problema kay ekonomikal busa materyal ug di kunohay espirituhanon kakulangan. Ang atoang nasod kay kuwang og kwarta ug manginahanglan pa og mas daghan niana. (Just know that, in the last analysis, our problems are economical, thus material, and not spiritual so to speak. Our country lacks money and needs even more of it.)

19. Buot ipasabot, ang salbasyon o kaluwasan satong nasudnon pagkabutang gikayod ra gumikan satong pagpabalaud ra mismo ug wa nay lain. (That is to say, the salvation of our national condition is worked out by our lawmaking and nothing else.)

20. Ikaingon na dili usab nato isalikway kining gahum para usbon ang kabalaoran. Matalagsaon ra ang higayon diin kini makiangayon. (It’s said that we shouldn’t renounce this power to change the Laws when the opportunity to do so is ample.)

21. Impunto tungod ang atong mga sulbaronon kay ekonomikal maingon na mas Politikal pa kini kaysa sa unsay pangpamulitika lang suma sa uban. (Precisely because what needs solving is economic, we can say that it is more Political than what passes as merely politicking according to some.)

22. Pag moingon tag ‘balaud’ atong gipasabot kay ang tanan na adunay puwersa ug epekto sa balaud. Bali, dili ra mga Batas Republika kundi lakip na ang mga Kautusang Tagapagpaganap ug Hurisprudensya, ugb. (When we say ‘law’ what we mean is everything that has the force and effect of a law. That is, not just Republic Acts but also Executive Orders and Jurisprudence, etc.)

23. Batok sa mga komunista, sulti nato na ang kolonyalismo di ang hinungdan sa kapobrehan sa pagkakaron kundi ang nasayop na palisiyang proteksyonismo, apan mapasanginlan gihapon kini tungod kun di pa lang lagarat ang atong kasinati-an niini satong kasaysayan wala unta kita nagimplementar ana. (Against the communists, we say that colonialism is not the cause of poverty nowadays, but rather the mistaken policy of protectionism. However, colonialism can still be blamed insofar as it is because of our harsh history with it that we implemented protectionism.)

24. Hinuon, ang unsay maayo na balaod karon, pwedi mahimo nga di inig taudtaud tungod ang kalibutan mismo niusab na. (What's a good law now, however, can be a bad law later because the world itself has changed.)

25. Sa laktod na pagkaingon, dili ta magsalig satong gipinili na mga pulitiko imbis nuon sa mga utokan na mga palisiya. (In short, we shouldn’t depend on elected officials but instead in smart policies.)

26. Supak sa pamung sa uban, dili kita kinanglan mopangita og maayong taw para mahan-ay og tarong ang katilingbanon kahimutangan. Kinanglan lang nato salabuton ang maayong kabalauran. (Contrary to what others say, we do need to look for good people to order our societal affairs. We only need to understand what are good laws.)

27. Bisan na kung Santo atong pinili-on na mopamulo, walay kauswagan ang mahitabo, sukwahi hinuon, mosamot ang kalisdanan tungod ang kapusbuhat sa mga Santo karidad ug dili negosyo. (Even if we elect a saint into office, no advancement will happen. On the contrary, things will get worse because saints do charity, not business.)

28. Politika ug di Etika ang dagan sa realidad. (Politics not ethics is the way of the world.)

29. Alangan, ang maayo na pagpamalaud sa kaso-kaso ra madesididohan og husay sumala sa panginahanglan sa lugar ug takna. (Of course, good laws can only be decided on a case by case basis according to the needs of the place and time.)

30. Hinaot ang pilipinhon malamdagan sa maong kamatuoran na ang balaud ang alang alatimanon. (Hopefully the people will be enlightened about caring for the laws).

31. Mga balaud tuay kauglingong kinabuhi gawas sa atoa. (The laws have a life of their own beyond ours.)

32. Mas importante para sa mga balaud kay dili ang katuyoan sa mga unang tagapagpasiugda kaniya apan ang unsay gibutyag sa panitikan sa balaud mismo tungod mao kana ang makabusi og lungtad sa pag agi sa panahon. (What’s more important is not what its original authors intended but what the letter of the text actually says because that is what survives the test of time.)

33. Ignoransya sa balaud di makaswilto og bisan kinsa. Tingali mao nang tungod ignorante ka sa mga kabalauran imo basolon ang imong mga pulitiko. (Ignorance of the law excuses no one. Perhaps it's because you are ignorant of the laws that you put the blame on your politicians.)